سنسور دریچه گاز قطعه‌ای مهم در خودروهای مدرن امروزی است که دارای دریچه‌های گاز برقی هستند. برخی از این خودروها در بازار ایران عبارتند از: پژو 206، سمند، دنا، رانا و … . سنسور موقعیت دریچه گاز در این ماشین‌ها، وظیفه ارسال اطلاعاتی مهم درباره وضعیت خودرو به ایسیو را دارد. ایسیو نیز با بررسی این اطلاعات در رابطه با مقدار سوخت و هوا در موتور تصمیم‌گیری می‌کند.
در این مقاله از رادار جی پی اس به معرفی سنسور دریچه گاز، وظایف و علائم خرابی آن می‌پردازیم.
سنسور موقعیت دریچه گاز چیست؟
سنسور موقعیت دریچه گاز (Throttle Position Sensor) در واقعیت نوعی مقاومت متغیر است که روی دریچه گاز و استپر موتور قرار دارد. برای اتصال به پولکی درون دریچه گاز نیز از یک میله کمک می‌گیرد. از این رو با هربار باز و بسته شدن پولکی، سنسور دریچه، اطلاعاتی را در قالب ولتاژ برای ECU می‌فرستد. کامپیوتر نیز بر اساس اطلاعات دریافتی، مقدار سوخت و هوا در موتور را تنظیم می‌کند. به این ترتیب عملیات احتراق و پاشش در سیلندرها به درستی هدایت می‌شود.
جالب است بدانید سنسور دریچه گاز قطعه‌ای کاملا الکترونیکی است که نسبت به دیگر سنسورهای ماشین طول عمر بالاتری دارد. این حسگر نیاز به سرویس، تمیزکاری و روغن‌کاری ندارد.
بدیهی است خراب شدن سنسور دریچه گاز بر روی میزان مصرف سوخت در خودرو اثر سوء به جای می‌گذارد. اما سالم بودن آن به معنای کنترل مصرف سوخت در حد استاندارد و حرکت روان و آرام خودرو به خصوص در دورهای آرام است. طوری که ماشین هنگام آغاز حرکت با دور آرام، کپ نمی‌زند.
معرفی پایه‌های سنسور دریچه گاز
سنسور دریچه گاز معمولا دارای سه پایه است. دو پایه برای برق و یک پایه برای اطلاعات.
این پایه‌ها به ترتیب عبارتند از:
- پایه اتصال به زمین
- پایه سینگنال ورودی که 5 ولت را دریافت می‌کند.
- پایه سیگنال خروجی که ولتاژ آن بسته به شرایط خودرو متفاوت می‌باشد.
وظیفه سنسور دریچه گاز چیست؟
همان‌طور که گفتیم سنسور دریچه گاز روی دریچه گاز و استپر قرار گرفته است. این حسگر یکی از قطعات حیاتی در موتورهای انژکتوری است. زیرا موظف است میزان پاشش سوخت انژکتورها را بر اساس میزان باز و بسته بودن دریچه گاز تنظیم نماید. به عبارت دیگر نظارت بر عملیات گاز خوردن ماشین بر عهده این سنسور است.
انواع سنسور دریچه گاز در ماشین
سنسور دریچه گاز در ماشین‌های داخلی اغلب از دو مدل ساژم و زیمنس هستند. این سنسورها از نظر نوع ساختار داخلی با یک‌دیگر تفاوت‌هایی دارند. همچنین برای انتخاب مدل آن‌ها باید به مدل کامپیوتر خودرو نیز توجه داشت. در واقع اگر کامپیوتر از نوع ساژم باشد، حسگر دریچه هوا نیز از نوع ساژم خواهد بود. در مدل زیمنس هم روال کار به همین صورت است. اگر ماشینی از سنسور دریچه هوا متفاوت نسبت به ایسیو استفاده کند، مشکلات متعددی مانند ریپ زدن در انتظارش است.
نحوه عملکرد سنسور دریچه گاز
سنسور دریچه گاز از سه جزء اصلی به نام‌های پین ۱: مثبت ۵ ولت، پین ۲: سیگنال و پین ۳: اتصال منفی تشکیل شده است. هنگامی که راننده سوئیچ ماشین را باز می‌کند، فعالیت سنسور دریچه هوا آغاز می‌گردد. در این زمان اطلاعاتی از پین مثبت 5 ولت و پین اتصال منفی برای سنسور ارسال می‌شود. سپس با روشن شدن ماشین، مقاومت متغیر حسگر، مقدار باز شدن دریچه گاز توسط پولکی را به ولتاژ تبدیل می‌کند. این ولتاژ حاوی اطلاعات از طریق پین سیگنال برای کامپیوتر ماشین ارسال می‌شود. در این شرایط اگر راننده پدال گاز را فشار دهد، وضعیت باز و بسته بودن، ولتاژ و زاویه سنسور تغییر می‌کند. این تغییرات برای ECU ارسال شده و مقدار هوای ورودی به منیفولد توسط سنسور مپ نیز اندازه‌گیری می‌شود. بر این اساس میزان پاشش سوخت و ورود هوا در موتور نسبت به هم تنظیم خواهد شد.
نشانه‌ها و علائم خرابی سنسور دریچه گاز
حال که با سنسور دریچه گاز و نحوه عملکرد آن آشنا شدیم، به سراغ بررسی علائم خرابی این حسگر می‌رویم:
1- بالا بودن دور موتور در حالت خلاص
یکی از شایع‌ترین علائم خرابی سنسور دریچه گاز، گاز خوردن بی‌دلیل خودرو در حالت خلاص است. این اتفاق منجر به بالا ماندن دور موتور نیز می‌شود. اما متاسفانه بیشتر افراد با مشاهده گاز خوردن بدون دلیل ماشین، اقدام به تعویض استپر موتور می‌کنند. این در حالیست که بروز این اتفاق در حالت خلاص، ناشی از ایراد در حسگر دریچه گاز است.
2- کپ کردن ماشین در دور موتور ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰
دومین نشانه خرابی حشگر دریچه گاز ، کپ کردن ماشین در دور موتورهای 2500 تا 3000 است. این مسئله ناشی از درست گاز نخوردن خودرو و خفه کردن آن است.
3- تأخیر در گاز خوردن ماشین
گاهی اوقات خرابی سنسور دریچه گاز به کمتر بودن ولتاژ آن، از حد استاندارد برمی‌گردد. این مسئله منجر به ایجاد تاخیر چند ثانیه‌ای در گاز خوردن ماشین می‌شود. زیرا باید ولتاژ به حد استاندارد برسد که خودرو شرایط مناسب گاز خوردن را داشته باشد.
4- تأخیر در پایین آمدن گاز ماشین
در برخی مواقع، پس از رها کردن پدال گاز، شاهد تاخیر درجه دور موتور در برگشت به حالت نرمال هستیم. این مشکل به خرابی سنسور دریچه گاز برمی‌گردد. از دست رفتن حالت فنری این حسگر منجر به ایجاد تاخیر چند ثانیه‌ای در برگشت به حالت اولیه دور موتور می‌شود.
5- بالا رفتن مصرف سوخت
همان‌طور که گفتیم خرابی سنسور دریچه گاز باعث ایجاد تاخیر درد برگشت دور موتور به حالت عادی می‌شود. در این شرایط ایسیو می‌پندارد دریچه گاز باز است و موتور نیاز به سوخت بیشتری دارد. در نتیجه پاشش سوخت در سیلندرها قطع نمی‌شود. این مسئله عاملی برای بالا رفتن مصرف سوخت در ماشین می‌باشد.
6- خاموش شدن خودرو هنگام سرد بودن
یکی دیگر از نشانه‌های خرابی سنسور دریچه گاز، خاموش شدن خودرو سرد هنگام گاز دادن است. در واقع اگر اول صبح پدال گاز ماشین را فشار می‌دهید و خودرویتان خاموش می‌شود، به احتمال زیاد حسگر دریچه گاز آن دچار ایراد شده است.
دلایل خرابی سنسور دریچه گاز
قطعا علل مختلفی در خرابی سنسور دریچه گاز موثر هستند که شناخت آن‌ها به نگهداری بهتر از ماشین منجر می‌شود. در ادامه با این دلایل آشنا می‌شویم:
1- وجود نقص در ECU
نقص در عملکرد ECU به عنوان مرکز فرماندهی خودرو، آسیب‌های متعددی به قطعات وارد می‌کند. تا جایی که احتمال سوختن آن‌ها نیز وجود دارد. سنسور دریچه گاز نیز از آن قطعاتی است که در صورت نقص ایسیو ممکن است بسوزد.
2- اتصالی در سیم‌کشی و نوسان سیستم برق
وجود اتصالی در سیم‌کشی و نوسان در سیستم برق خودرو مانع از ارسال درست اطلاعات به کامپیوتر ماشین می‌شود. در نتیجه ایسیو دستورات و فرمان‌های اشتباه برای قطعات ارسال کرده و موجب سوختن آن‌ها می‌شود. یکی از این قطعات که با دریافت دستورات اشتباه دچار مشکل می‌شود، سنسور دریچه گاز است.
3- شستشوی داخل موتور
گاهی اوقات رانندگان بدون توجه به حساسیت سیستم داخلی موتور، اقدام به شستشوی آن می‌کنند. آب خوردن به قطعات داخلی موتور می‌تواند باعث خرابی و اتصالی آن‌ها شود. سنسور دریچه گاز یکی از قطعاتی است که در صورت خیس شدن دچار مشکل می‌شود.
4- معیوب بودن پولکی دریچه گاز
دریچه هوا دارای قطعات مکانیکی مختلفی است که در صورت ورود ضربه دچار مشکل یا حتی شکستگی می‌شود. پولکی دریچه گاز یکی از این قطعات است که خراب شدن آن باعث خرابی سنسور دریچه گاز نیز می‌شود.
عوامل موثر در خرابی سنسور دریچه گاز
در خراب شدن سنسور دریچه گاز، عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند. در ادامه مهم‌ترین عوامل موثر در خرابی این سنسور را بررسی می‌کنیم:
- اولین و مهم‌ترین عامل خرابی حسگر دریچه گاز، آب خوردن و خیس شدن است. اگر قصد شستشوی موتور ماشینتان را دارید، باید پس از اتمام کار تمام سنسورهای ماشین را توسط باد خشک کنید.
- فشار آوردن بیش از حد و گاز دادن زیاد به خودرو عامل موثری در خرابی سنسور دریچه گاز است. توصیه می‌شود دور موتور را تا حد کاتاف بالا نبرید. کاتاف به زمانی گفته می‌شود که به دلیل فشار ناگهانی بر موتور، سوپاپ هوا بسته شده و ورودی سوخت و هوا برای لحظاتی متوقف می‌شود.
- کثیف بودن محفظه دریچه گاز و عدم تمیز کردن آن در طولانی مدت باعث خرابی سنسور دریچه گاز می‌شود. کثیف بودن این محفظه منجر به باز ماندن پولکی شده و در پی آن حسگر دریچه گاز نیز باز می‌شود. این اتفاق می‌تواند حدود 1 تا 2 درجه در زاویه سنسور تغییر ایجاد کند. وجود تغییر زاویه در طی زمان مقاومت متغیر را هم دچار خرابی کرده و نیاز به تعویض سنسور پیدا می‌کنید.
روش تشخیص خرابی سنسور دریچه گاز
برای تشخیص خرابی سنسور دریچه گاز باید از دستگاه دیاگ استفاده نمود. این دستگاه به کامپیوتر ماشین متصل شده و خطاهای موجود را شناسایی می‌کند. سپس با اعلام کد خطا به تعمیرکار، وی را در تشخیص مشکل و برطرف کردن آن یاری می‌رساند.
بررسی تست سنسور دریچه گاز با دیاگ
ابتدا سوکت سنسور دریچه گاز را جدا کرده و توسط یک لامپ تست، پین‌های آن را بررسی کنید. پین‌های سوکت دارای برق 5 ولت، سیگنال و اتصال منفی است. البته با استفاده از لامپ نمی‌توان سالم یا قطع بودن پین‌ها را نیز تشخیص داد. در این مرحله باید به سراغ دستگاه دیاگ رفته و ماشین را دیاگ بزنید. سپس پارامترهای کد خطای اعلام شده را مورد بررسی قرار داده و از مشکل سنسور مورد بحث مطلع شوید.
در حالت کلی ممکن است خطای سنسور از نوع موقت باشد که به راحتی می‌توان آن را پاک کرد. اما اگر خطا از نوع دائم باشد، کارتان کمی سخت‌تر خواهد شد. گاهی نیز خطا در ایسیو ثبت نشده و در دیاگ نشان داده نمی‌شود. در این شرایط باید پارامترهای دستگاه را به دقت مورد بررسی قرار دهید. مراحل کار به صورت زیر است:
- وضعیت دریچه گاز را بررسی کنید. اگر در حالت بسته قرار دارد، مشکلی نیست. اما باز بودن آن به معنای خرابی سنسور است.
- حال باید زاویه دریچه را چک کنید. یک سنسور دریچه گاز سالم، دارای زاویه صفر درجه است. اگر عدد نشان داده شده بیشتر از صفر است، ابتدا سیم گاز را بررسی کنید. در صورت سالم بودن سیم گاز، احتمال خرابی سنسور وجود داشته و باید آن را تعویض کنید.
- در قدم آخر نیز باید ولتاژ دریچه گاز را بررسی نمایید. ولتاژ استاندارد این دریچه حدود 400 تا 600 ولت است. در صورت کمتر بودن عدد نشان داده شده، شاهد دیر گاز خوردن ماشین خواهید بود. اما بالا بودن این عدد در حدود 1000 تا 1300، نشان از خرابی سنسور دارد. البته مشاهده عدد 4900 برای ولتاژ به معنای قطع بودن یکی از سیم‌های متصل به سوکت است. در صورت نبود ایراد در سیم‌ها باید سنسور را تعویض کنید.
نحوه تعویض سنسور دریچه گاز پراید
اگر خودرویتان پراید است و پس از دیاگ زدن متوجه خرابی سنسور دریچه گاز شدید، برای تعویض آن در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
مرحله اول: جدا کردن سنسور معیوب
برای تعویض سنسور دریچه گاز به یک آچار ریگی 8، پیچ گوشتی، دستکش محافظ، عینک ایمنی، سرب های پروب برگشت (اختیاری) و ولت متر (اختیاری) احتیاج دارید. مراحل کار به صورت زیر است:
- سنسور را در قسمت بالایی موتور و روی بدنه گاز بیابید.
- کابل منفی باتری را جدا کرده و کنار بگذارید.
- اتصال الکتریکی سنسور را با فشردن زبانه و کشیدن آن، قطع کنید.
- پیچ‌های نصب سنسور را به کمک پیچ‌گوشتی باز کنید.
- سنسور را برداشته و از موتور خارج کنید.
مرحله دوم: نصب سنسور جدید
- سنسور را در موقعیت قرار داده و پیچ‌های آن را محکم کنید.
- اتصال الکتریکی را مطابق روال قبل، مجددا نصب کنید.
- ترمینال منفی باتری را متصل نمایید.
اغلب سنسورهای دریچه گاز نیاز به تنظیم ندارند. اما در صورت لزوم باید ولت‌متر را با پروب پشتی به سیم سیگنال سنسور و زمین متصل نمایید. سپس موتور را روشن کرده و پیچ‌های سنسور را باز کنید. در این مرحله سنسور را کمی بچرخانید تا عدد درست را در ولت‌متر مشاهده کنید. سپس پیچ‌های سنسور را محکم کنید.
سخن پایانی
سلامت سنسور دریچه گاز در عملکرد موتور تاثیر زیادی دارد. بنابراین لازم است از عوامل موثر در خرابی این سنسور دوری کرده و تاحد امکان آن را در شرایط مناسب نگهداری کنید. اما در صورت خرابی باید بدانید که این قطعه قابل تعمیر نبوده و تنها راه‌کار تعویض آن است.
اگر شما هم در زمینه خرابی سنسور دریچه گاز تجربه دارید آن را با خوانندگان ما در میان بگذارید.
سوالات متداول💡