لاستیک سایی پدیده‌ای است که در گذر زمان برای تایر خودروها رخ می‌دهد. این پدیده زمانی به مشکل تبدیل می‌شود که به سبب عوامل مختلف، سرعت بروز آن بیشتر شده و سطح لاستیک ها در زمان کوتاه‌تری نسبت به حالت معمول صاف شود. در این مقاله رادار به بررسی عوامل موثر در شدت یافتن سایش لاستیک ها پرداخته‌ایم. در انتها نیز راهکارهایی برای کاهش این مشکل و نگهداری صحیح از لاستیک های خودرو بیان کرده‌ایم.
منظور از لاستیک سایی چیست؟
لاستیک سایی به حالتی گفته می‌شود که آج لاستیک خودرو از بین رفته و تایر صاف دیده شود. این پدیده معمولا در گذر زمان و رانندگی در سطح خیابان‌ها و جاده‌ها به طور طبیعی رخ می‌دهد. زیرا هنگام رفت و آمد در جاده‌ها، لاستیک با سطح سخت جاده در تماس مداوم بوده و دچار اصطکاک می‌شود. در اثر این اصطکاک و گرمای پیش آمده، سطح لاستیک ها ساییده خواهد شد. اما در برخی مواقع دلایل دیگری بر شدت این پیشامد تاثیر گذاشته و منجر به ساییدن سطح لاستیک ها پیش از موعد طبیعی آن می‌شوند. به طور مثال نحوه رانندگی و میزان هموار بودن سطح جاده‌ها دو عامل موثر در شدت یافتن لاستیک سایی هستند.
لاستیک سایی مشکلات متعددی برای خودرو به وجود می‌آورد. حتی امنیت سرنشینان را هم به خطر می‌اندازد. در واقع آج های لاستیک وظیفه ایجاد اصطکاک کافی میان تایر و سطح جاده را بر عهده دارند. زمانی که این آج ها از بین می‌روند، احتمال سر خوردن ماشین هنگام تردد در خیابان‌ها و جاده‌ها وجود دارد. حتی در پیچ‌های تند احتمال خارج شدن از مسیر هم بسیار زیاد است. گاهی نیز ساییده شدن لاستیک ها منجر به لرزش فرمان ماشین شده و هنگام رانندگی حس می‌کنید خودرو به یک طرف کشیده می‌شود.
عوامل تاثیرگذار در لاستیک سایی کدام‌اند؟
حال که با مفهوم لاستیک سایی آشنا شدیم، بهتر است عوامل تاثیرگذار در ایجاد این پدیده را هم بشناسیم. سایش لاستیک ها به طور معمول یک اتفاق طبیعی است و امکان جلوگیری از آن وجود ندارد. اما عوامل گوناگونی در شدت گرفتن این مشکل تاثیر دارند که برخی از مهم‌ترین‌هایش را در ادامه می‌خوانیم:
۱. معیوب بودن سیستم فرمان
سیستم فرمان خودرو یکی از بخش‌های حیاتی آن است که وظیفه هدایت ماشین را بر عهده دارد. اگر این سیستم دچار نقص باشد، در زمان رانندگی خودرو به یک سمت کشیده می‌شود. این کشیده شدن یک طرفه منجر به لاستیک سایی در همان سمت خواهد شد. البته در صورتی که شاهد کشیده شدن ماشین به یک طرف هستید، بهتر است در قدم اول باد تایرها را چک کنید. زیرا کم بودن باد یکی تایرها نیز موجب کشیدن ماشین به همان طرف می‌شود. اما در صورت اطمینان از تنظیم بودن باد لاستیک، به احتمال زیاد مشکل مربوط به سیستم فرمان خواهد بود.
۲. بالانس نبودن چرخ‌ها
منظور از بالانس بودن چرخ ها، یکسان بودن وزن هر یک از چرخ های ماشین و توزیع متوازن آن می‌باشد. در واقع در خودرویی که وزن یکی از چرخ ها بیشتر از سه تای دیگر باشد، هنگام رانندگی با سرعت بالا، احساس لرزش خواهید داشت. این لرزش منجر به لاستیک سایی در همان چرخ شده و به مرور زمان به جلوبندی و پلوس های ماشین آسیب می‌رساند. مکانیک‌ها، برای تنظیم و بالانس کردن چرخ های خودرو از وزنه‌های کوچکی بر روی رینگ‌های چرخ استفاده می‌کنند. در نتیجه وزن تمام لاستیک ها یکسان و متوازن خواهد شد.
۳. مشکل در فنربندی و سیستم تعلیق خودرو
اگر سیستم تعلیق و فنربندی خودرو دچار مشکل شود، ارتعاشات و نوسانات شدید چرخ ها به بدنه ماشین وارد خواهد شد. در چنین شرایطی خودرو دچار لرزش های زیادی شده و به مرور مشکل لاستیک سایی را به همراه خواهد آورد.
۴. وجود نقص در جلوبندی
جلوبندی یکی دیگر از بخش‌های مهم خودرو است که ارتباط تنگاتنگی با چرخ ها دارد. اگر این سیستم دچار هر مشکل و نقصی شده و برای رفع آن سریعا اقدام نکنید، در نهایت شاهد لاستیک سایی ماشین خواهید بود. زیرا تنظیمات سیستم جلوبندی تاثیر مستقیمی بر سایش لاستیک ها دارد. به طور کلی هر گاه در قسمت جلویی ماشین صداهای غیرعادی مانند تق تق به گوشتان رسید، باید در اسرع وقت به مکانیک مراجعه نمایید. در غیر این صورت با مشکلات جدی‌تری مواجه خواهید شد. به طور مثال کج شدن چرخ جلویی پراید و دیگر خودروها در پی مشکلات جلوبندی ایجاد می‌شود.
5. تصادف و آسیب دیدگی شاسی خودرو
در تصادفات سنگین، شاسی خودرو دچار مشکلات جدی خواهد شد. گاهی پس از تعمیر و صاف کردن شاسی، باز هم جلوبندی ماشین دچار ایراد بوده و شاهد لاستیک سایی خودرو خواهید بود. علت این مشکل تنظیم نبودن دقیق دو سر شاسی و انحراف رام (قطعه‌ای بزرگ و قطور که به دو سر شاسی متصل است.) است. این انحراف حتی اگر در حد چند میلی‌متر هم باشد، باز جلوبندی را دچار مشکل نموده و هر چقدر جلوبندی را تعمیر کنید، همچنان با معضل ساییده شدن تایرها مواجه خواهید بود. در این مواقع باید به یک صافکار خبره مراجعه نموده و به کمک جک‌های روغنی مخصوص، سرشاسی عقب رفته را به جای خود برگردانید. سپس سیستم جلوبندی را تعمیر نمایید.
حالات مختلف لاستیک سایی و دلایل آن
لاستیک سایی در ماشین به شکل‌های مختلفی رخ می‌دهد. گاهی ممکن است کناره‌های لاستیک ساییده شود، گاهی نیز وسط آن دچار ساییدگی می‌گردد. در ادامه این حالات مختلف را به همراه دلایل بروز آن توضیح داده‌ایم:
- لاستیک سایی از کناره‌ها: اگر مشکل سایش لاستیک ها به کم باد بودن تایر مربوط باشد، شاهد ساییدگی بیشتر در بخش‌های کناری لاستیک خواهیم بود.
- لاستیک سایی از وسط: پر باد بودن لاستیک نیز می‌تواند دلیلی بر سایش بیشتر تایرها در قسمت میانی باشد. زیرا هنگام رانندگی با لاستیک های پر باد فشار بیشتری بر قسمت وسطی تایر وایر وارد می‌شود.
- لاستیک سایی در لبه بیرونی: وجود زاویه کمبر مثبت، کستر یا Toe (زاویه‌هایی مربوط به محور چرخ‌ها) در چرخ ها دلیل سایش در لبه بیرونی تایر می‌باشد.
- لاستیک سایی در لبه درونی: زاویه کمبر منفی و Toe نیز منجر به ایش در لبه داخلی می‌شوند. ضمن این که حمل بارهای سنگین و یا مشکل در سیستم فنربندی خودرو نیز دلیل سایش لاستیک ها در لبه درونی خواهد بود.
- تیز شدن لبه‌های تایر: اگر چرخ های ماشین تنظیم نباشند و زاویه آن‌ها درست میزان نشود، لبه های تایر به مرور زمان تیز خواهد شد.
- پله شدن لاستیک: اگر سیستم فنربندی دچار نقص بوده و یا چرخ ها بالانس نباشند، لاستیک های ماشین حالتی شبیه به پله شدن پیدا می‌کنند. همچنین پله شدن تایر چرخ های عقبی می‌تواند در اثر ایراد کمک‌های عقب رخ دهد.
انواع مدل‌های ساییده شدن لاستیک های خودرو
در این بخش به معرفی مدل های مختلف ساییده شدن لاستیک های خودرو می‌پردازیم:
1. لاستیک سایی چرخ جلو از بیرون
ساییده شدن لاستیک چرخ جلو از بیرون را می‌توان شایع‌ترین نوع لاستیک سایی به شمار آورد. علت بروز این مشکل تنظیم نبودن چرخ های خودرو است. به طوری که بخش پیشین چرخ های جلو با بخش انتهایی آن در یک راستا و موازات نیست. برای حل این مشکل باید به مکانیک متخصص در حوزه جلوبندی مراجعه نمایید. تعمیرکار برای اطمینان از تنظیم نبودن چرخ ها ابتدا از یک میله برای سنجش اندازه عقب و جلو لاستیک استفاده می‌کند. سپس چرخ ها را تنظیم خواهد کرد.
2. لاستیک سایی چرخ جلو از داخل
اگر زاویه بیرون بودن (کمبر) و زاویه داخل بودن (کستر) چرخ ها به درستی تنظیم نشده باشد، شاهد مشکلاتی در رانندگی و فرمان پذیری خودرو خواهید بود. این مسئله در طول زمان منجر به لاستیک سایی چرخ جلو از داخل نیز می‌شود.
3. لاستیک سایی چرخ عقب
اصلی‌ترین علت خوردگی لاستیک عقب خودرو به خرابی اکسل مربوط می‌شود. بیشتر خودروهای ساخت داخل به صورت محور متحرک جلو طراحی و تولید می‌شوند. به همین منظور اگر اکسل عقب تاب بردارد، به مرور باعث لاستیک سایی چرخ عقب خواهد شد.
لازم است بدانید تاب برداشتن اکسل ماشین بر اثر نامرغوب بودن جنس اکسل (خرابی آن از ابتدا) و تحمل ضربات مختلف ناشی از افتادن در چاله یا تصادف رخ می‌دهد.
راه‌های تشخیص لاستیک سایی
قطعا تشخیص زودهنگام علل لاستیک سایی در پیشگیری از مشکلات آتی تاثیر مفیدی خواهد داشت. به همین منظور چهار راهکار برای شناسایی این اتفاق پیش از شدت گرفتن آن معرفی می‌کنیم:
- اولین راهکار بررسی لاستیک ها در فواصل زمانی مشخص است. اگر در این بازدیدها شاهد ساییده شدن بخشی تایر بودید اما دیگر قسمت ها دارای آج بود، احتمال بروز پدیده لاستیک سایی وجود دارد.
- دومین راهکار که به شما در شناسایی مشکل خوردگی لاستیک ها در زمان کوتاه‌تر کمک می‌کند، بررسی سیستم فرمان است. برای این کار در جاده‌ای صاف و هموار و با سرعت پایین شروع به حرکت کنید. سپس فرمان را رها کرده و ادامه حرکت خودرو را زیر نظر بگیرید. اگر ماشین به سمت چپ یا راست کشیده شد، قطعا به زودی شاهد ساییدن لاستیک ها خواهید بود.
- سومین راهکار نیز بررسی لرزش فرمان ماشین است. اگر در زمان رانندگی با سرعت بالا، فرمان در دستان شما می‌لرزد، احتمال وجود مشکل در سیستم تعلیق و فنربندی خودرو وجود دارد. در نتیجه در مدت کوتاهی شاهد لاستیک سایی نیز خواهید بود.
- چهارمین راهکار مربوط به گیج بودن فرمان است. اگر فرمان خودرو به خوبی و دقیق به فرامین شما پاسخ نمی‌دهد، دچار گیجی فرمان شده‌اید. این اتفاق به مرور زمان منجر به سایش تایرهای ماشین می‌شود.
نکات مهم جهت پیشگیری از لاستیک سایی خودرو
تا اینجا با مشکل لاستیک سایی و عوامل تاثیرگذار در این مسئله آشنا شدیم. حال بهتر است به سراغ نکاتی برویم که در پیشگیری از ساییده شدن تایرها مفید هستند.
۱. اجتناب از رانندگی با سرعت بالا پرهیز
هنگام رانندگی با سرعت بالا میزان اصطکاک میان تایرها و سطح جاده بیشتر از هر وقت دیگری است. به همین سبب سطح تایرها داغ شده و دچار سایش می‌شوند. علاوه بر این اگر سرعت خودرو زیاد باشد و ترمز بگیرید، اصطکاک میان لاستیک و سطح خیابان به حداکثر ممکن می‌رسد. این اتفاق نیز موجب لاستیک سایی و از بین رفتن آج ها خواهد شد.
۲. جابحایی تایرها به صورت ضربدری
سیستم ترمز در اغلب خودروهای امروزی با چرخ‌های جلویی در ارتباط است. در نتیجه هنگام ترمز گرفتن، لنت‌ها به دیسک چرخ‌های جلو چسبیده و موجب ایستادن آن‌ها می‌شوند. این کار به مرور زمان موجب لاستیک سایی در چرخ‌های جلویی می‌شود. به همین دلیل بهتر است هر از گاهی جای لاستیک‌های جلویی و عقبی را با یک‌دیگر عوض کنید. البته توصیه می‌شود در صورت جهت‌دار نبودن آج چرخ‌ها، آن‌ها را به صورت ضربدری جابجا نمایید. این کار به یکنواخت شدن فرسایش لاستیک‌ها کمک زیادی می‌کند.
۳. بررسی مداوم سطح لاستیک‌ها
ساده‌ترین و کارآمدترین راه برای اطمینان از سلامت لاستیک‌ها و میزان فرسایش آن‌ها، چک کردن چشمی است. با نگاه کردن و بررسی مداوم تایرها به راحتی می‌توان کوچک‌ترین تغییر در سطح لاستیک‌ها را تشخیص داد. زیرا هرگونه ساییدگی غیرمعمول می‌تواند ناشی از بروز ایراد در سیستم فرمان و تعلیق باشد. علاوه بر این بررسی روزانه امکان رسیدگی بهتر به تایرها را نیز فراهم می‌آورد. به طور مثال اگر سنگ‌ریزه‌ای میان آج‌ها گیر کرده باشد، آن را دیده و خارج خواهید کرد. در نتیجه از سوراخ شدن تایر در آینده پیشگیری می‌شود.
در کنار این موارد بهتر است به طور مرتب رینگ‌ها را نیز تمیز کنید. زیرا کثیفی آن‌ها منجر به پوسیدگی زودهنگام لنت ترمز می‌شود. برای این کار بهتر است از پاک‌کننده‌های مخصوص استفاده نمایید.
۴. تنظیم فشار باد با توجه به فصل
برای پیشگیری از لاستیک سایی ماشین بهتر است در آغاز هر فصل برای تنظیم مجدد باد تایرها اقدام کنید. زیرا باد داخل لاستیک بر اثر تغییرات دمایی هوا دچار انبساط یا انقباض می‌شود. به عبارت دیگر هر 5 درجه تغییر دما حدود 1 psi فشار باد تایرها را تغییر می‌دهد. بنابراین به ازای کاهش دمای 15 درجه‌ای، تقریبا 10 درصد از باد لاستیک‌ها کم می‌شود. در نتیجه این اتفاق پدیده کم باد یا پر باد بودن لاستیک رخ می‌دهد.
نکته دیگری که برای تنظیم فشار باد لاستیک‌ها باید رعایت کنید، سرد بودن کامل تایر پیش از تنظیم باد است. در غیر این صورت امکان عدم تنظیم درست فشار باد وجود دارد.
حال سوال اینجاست که چطور از تنظیم بودن فشار باد لاستیک‌ها مطمئن شویم؟
راهکار بررسی تنظیم بودن فشار باد لاستیک‌ها
اغلب آپاراتی‌ها برای چک کردن فشار باد لاستیک از دستگاه درجه باد استفاده می‌کنند. این دستگاه به سبب نحوه نگهداری و در معرض ضربه بودن معمولا دقیق و استاندارد نیست. علاوه بر این هنگام رانندگی دمای لاستیک‌ها حدود 35 درجه نسبت به حالت عادی افزایش می‌یابد. این افزایش دما در نشان دادن فشار باد لاستیک مشکل ایجاد می‌کند. از این رو برای اطمینان از تنظیم بودن فشار باد لاستیک ها باید آن‌ها را در حالت سرد و با یک دستگاه درجه باد استاندارد بررسی نمود. برای این کار می‌توانید یک درجه باد خانگی تهیه نموده و پس از حداقل 3 ساعت توقف خودرو باد لاستیک ها را اندازه‌گیری کنید.
5. تنظیم بودن چرخ‌ها
تنظیم بودن چرخ‌ها به این معناست که همه چرخ‌ها نسبت به محور اصلی ماشین کاملا عمود بوده و در یک راستا قرار بگیرند. عدم تنظیم چرخ‌ها مانع از گردش راحت لاستیک شده و بخشی از انرژی خودرو صرف کشیده شدن آن‌ها می‌شود. در این شرایط مصرف سوخت افزایش یافته و احتمال لاستیک سایی بیش از گذشته خواهد بود.
جهت بررسی تنظیم بودن چرخ‌ها باید به محل خلوتی رفته و ماشین را به حرکت درآورید. سپس فرمان را رها کنید. اگر خودرو به سمتی بکشد و از مسیر مستقیم خارج شد، به معنای عدم تنظیم چرخ هاست. به طور کلی بهتر است به ازای هر 25 هزار کیلومتر رانندگی و یا سالانه یک‌بار برای تنظیم فرمان و چرخ‌ها به تعمیرکار مراجعه کنید.
6. بالانس لاستیک و چرخ‌ها
بالانس نبودن چرخ‌ها یکی از دلایل از بین رفتن زودهنگام آج لاستیک است. در واقع اگر زاویه استاندارد در چرخ‌ها رعایت نشده باشد، به مرور زمان تایرها فرسوده خواهند شد. برای پیشگیری از لاستیک سایی باید وزن تایرها به طور متوازن در همه نقاط پخش شده و کاملا بالانس باشند. از این رو بهتر است هر چند ماه یک‌بار چرخ‌ها را بالانس کنید.
7. اطمینان از سلامت از تایر یدک
گاهی رانندگان به سبب مشغله فکری از بررسی مداوم لاستیک‌های خودرو غافل می‌شوند. این افراد ممکن است روزی متوجه لاستیک سایی شدید تایرها شوند که دیگر کار از کار گذشته است. در چنین شرایطی باید سریعا لاستیک یدک را جایگزین لاستیک آسیب دیده نمود و به تعمیرکار مراجعه کرد. بنابراین بهتر است همواره نسبت به سلامت لاستیک یدک اطمینان داشته باشید.
8. نگهداری اصولی لاستیک
برای نگهداری اصولی از لاستیک باید آن را در محیطی تمیز و به صورت عمودی انبار کرد. این فضا باید دور از نور مستقیم خورشید یا نورهای شدید مصنوعی، حرارت، موتورهای الکتریکی (به دلیل ایجاد اوزون) و هیدروکربن‌ها (برش‌های نفتی) باشد.
در صورت نگهداری لاستیک روی رینگ باید حتما باد آن را روی 15 psi تنظیم کنید تا از ترک خوردن آن در طول زمان جلوگیری کند.
سخن پایانی
نگهداری از خودرو نیازمند صرف توجه و زمان است. اگر هر یک از این دو مورد را کنار بگذارید، ماشینتان در زمان کوتاهی فرسوده خواهد شد. لاستیک سایی یکی از مشکلاتی است که با بررسی های مداوم و رسیدگی به خودرو کاهش می‌یابد. در این مقاله نکاتی کاربردی در راستای نگهداری از تایر و جلوگیری از ساییده شدن زودهنگام آن بیان نمودیم. اگر شما هم راه‌کاری برای پیشگیری از این مشکل می‌شناسید با ما در میان بگذارید.