واتر پمپ یکی از مهمترین قطعات است که وظیفه اصلی آن پمپاژ آب درون موتور خودرو می باشد. این قطعه پیشرانه در اتومبیل با به حرکت درآوردن آب و ضدیخ به جهت پیشگیری از جوش آوردن خودرو می کوشد به صورت دائمی دمای موتور را در حد اعتدال نگه دارد.
در این مطلب پس از آشنا شدن با طرز کار واتر پمپ ، نکاتی در مورد شناسایی علل خرابی پمپ آب و افزایش طول عمر آن بیان خواهیم نمود.
واتر پمپ چیست؟
اتومبیل ها با انرژی حاصل از احتراق بنزین در موتور، در سطح شهرها و جاده ها حرکت می کنند. حرارت ناشی از سوختن بنزین معمولا در حدود 2500 درجه سانتی گراد است. این دما می تواند آسیب های جبران ناپذیری بر بدنه خودرو وارد کند. از این رو باید از سیستمی جهت خنک کردن موتور استفاده نمود. واتر پمپ یکی از اجزای اصلی این سیستم خنک کننده است. این قطعه به هدف به جریان درآوردن آب و ضد یخ (ضد جوش) به صورت مداوم درون موتور طراحی شده است تا از این طریق مانعی برای افزایش دمای آن شود. به همین دلیل اغلب تعمیرکاران و متخصصان اتومبیل پمپ آب را یکی از اصلی ترین قطعات خودرو می دانند.
وظیفه پمپ آب خودرو چیست؟
خودروهایی که با سیستم احتراقی فعالیت می کنند، در اغلب مواقع بیش از 70 درصد انرژی دریافتی را به حرارت تبدیل می کنند. وظیفه سیستم خنک کننده اتوموبیل و به طبع آن، پمپ آب خودرو تنظیم دما درون موتور می باشد. منظور از تنظیم دما به این است که دمای خودرو در حد ثابتی متعادل شود. در واقع واتر پمپ باید علاوه بر خنک کردن دمای بالای خودرو در زمان حرکت، مانع از سرد شدن آن هم بشود.
موتور خودرو به گونه ای طراحی شده که اگر در دماهای بالا و حتی پایین کار کند، قطعاتش به سرعت فرسوده و از کار افتاده می شوند. اینجاست که واتر پمپ به کمک می آید تا در زمان شروع فعالیت موتور، باعث تسریع گرم شدن آن و دیگر متعلقاتش شود. پس از حرکت نیز با افزایش بیش از اندازه دما، مجددا واترپمپ می کوشد دمای موتور را به حد مناسب کاهش دهد تا از جوش آوردن خودرو جلوگیری کند.
واتر پمپ چگونه عمل می کند؟
واتر پمپ به عنوان بخشی از سیستم خنک کننده بر روی سیلندر و کنار تسمه تایم قرار می گیرد. فعالیت این قطعه به طور همزمان با روشن شدن خودرو آغاز می شود و مایع شامل آب و ضد یخ را درون سر سیلندر و بدنه موتور به گردش در می آورد. پس از خنک شدن موتور، آب گرم شده به رادیاتور باز می گردد تا توسط گردش هوا و فن های موجود مجددا خنک شود. این گردش آب در اطراف موتور، توسط پره های پمپ آب صورت گرفته و به طور مداوم ادامه دارد تا دمای آن همواره در حد نرمال باقی بماند.
حرکت واتر پمپ وابسته به فعالیت موتور است و به طور معمول توسط تسمه تایم و یا تسمه کمکی متصل به پولی سر پمپ آب، پره هایش شروع به چرخش می کنند.
واتر پمپ از چه اجزایی تشکیل شده است؟
هر قطعه ای برای حرکت بی نقص از بخش های کوچکتری تشکیل شده که به صورت یکپارچه و هماهنگ با یک دیگر فعالیت می کنند. واتر پمپ نیز از اجتماع جزء مختلف به وجود آمده است. این اجزا عبارتند از:
1- آب پخش کن
وظیفه آب پخش کن فراهم آوردن فشار هیدرولیک مورد نیاز جهت ارسال مایع خنک کننده به قسمت های مختلف موتور است. این قطعه با بررسی های دقیق و تکنیک شبیه سازی طراحی می شود. جهت ساخت آب پخش کن از فناوری های مختلفی همانند ورقکاری (استیل)، کشش و فرم، ریختگری چدن و تزریق پلیمر استفاده می شود.
2- بلبرینگ واتر پمپ
بلبرینگ واتر پمپ به جهت تحمل نیروهای ناشی از کشش تسمه طراحی می شوند. از این رو باید توان تحمل نیروی بیشتری نسبت به بلبرینگ های معمولی داشته باشند. از این رو در پمپ آب های نسل جدید از بلبرینگ های مخصوصی استفاده می شود که فاقد کنس داخلی هستند. در این مدل ها نقش کنس داخلی را شفت بر عهده دارد تا فضای بیشتری در اختیار ساچمه ها قرار گیرد. به این ترتیب بلبرینگ توان تحمل بیشتری خواهد داشت.
برای افزایش طول عمر در بلبرینگ واتر پمپ از گریس های مادام العمر استفاده می شود که توسط یک جفت کاسه نمد مورد محافظت قرار می گیرد. کاسه نمود به جهت پیشگیری از ورود گرد و غبار و خروج گریس طراحی شده است.
3- مکانیکال سیل
وظیفه مکانیکال سیل در واتر پمپ جلوگیری از ورود آب و مایع خنک کننده به درون محفظه بلبرینگ می باشد. این قطعه از دو سطح مختلف ساخته شده که یکی متحرک و دیگری ثابت است.
4- پوسته
پوسته واتر پمپ به هدف هدایت و کنترل مایع درون شلنگ ها و ارسال آن به قطعات مختلف موتور طراحی شده است. این قطعه حامل دیگر اجزای پمپ آب است و خود نیز در نهایت به روی سیلندر قرار می گیرد. از این جهت باید در زمان ماشین کاری آن نهایت دقت را خرج کرد. در ماشین های سنگین وزن از پوسته های چدنی استفاده می شود. اما برای ماشین های سبک و نیمه سبک بهترین انتخاب پوسته آلومینیومی است.
5- پولی
پولی رابطی میان واتر پمپ و موتور خودرو است. از این رو عده ای آن را مهمترین جزء در پمپ آب می دانند. این قطعه دارای شیارهایی است که شکل آن با توجه به تسمه تعیین می گردد. متداول ترین پولی ها از جنس چدن و ورق فولادی می باشند.
6- هاب
هاب نیز یکی از قطعات رابط در واتر پمپ است. با این تفاوت که رابطی میان پولی و بلبرینگ می باشد. این قطعه نیز از جنس چدن و فولاد تولید می شود و طراحی آن به گونه ایست که امکان تعویض پولی ها با رعایت هم راستایی با محور بلبرینگ فراهم باشد.
چه عواملی موجب خرابی واتر پمپ خودرو می شوند؟
واتر پمپ خودرو یکی از قطعاتی است که دائم در حال کار است. این قطعه معمولا از دو قسمت دچار خرابی می شود. یکی خرابی بخش آب بندی شامل فیبر و فنر است و دیگری خرابی پره های داخلی پمپ می باشد.
در حالت اول اگر فیبر یا فنر خراب و یا شکسته شوند، آب و مایع خنک کننده به پشت پوسته پمپ آب نفوذ کرده و می تواند باعث خرابی بلبرینگ ها شود. این اتفاق ممکن است به قفل شدن واترپمپ منجر شود. از این رو تولیدکنندگان در بخش پشت محفظه سوارخی قرار می دهند تا در صورت نفوذ آب به این قسمت، آب نشتی کرده و رانندگان از خراب شدن واتر پمپ مطلع گردند.
خرابی دیگری که در پمپ های آب خودرو متداول است، مربوط به پرده های پمپ می باشد. مجاورت مداوم این پره با آب موجب فرسایش آن ها در طول زمان می گردد. در صورت بروز این اتفاق حجم آب در پمپ کاهش یافته و به مرور زمان چرخش آب کم می شود. در نتیجه دما در موتور خودرو بالا می رود. ضد یخ با خاصیت ضد خورندگی خود می تواند بروز این مشکل را به تعویق بیاندازد.
از کجا بفهمیم واتر پمپ خراب شده است؟
در ادامه برخی از علائم و آثار خراب شدن واتر پمپ را معرفی می کنیم تا در صورت بروز بتوانید به سرعت علت آن را شناسایی نمایید.
نشت مایع در مرکز جلو خودرو
واتر پمپ خودرو دارای تعدادی فنر، فیبر و واشر است که در طی گذر زمان دچار آسیب هایی همچون شکستگی و خشک شدن می گردند. اگر این اتفاق رخ دهد، شما شاهد نشت مایع خنک کننده در قسمت جلویی خودرو و محل قرار گیری پمپ خواهید بود. این مایع معمولا به رنگ سبز و یا قرمز می باشد. برای رفع ایراد بهتر است به مکانیک متخصص مراجعه نمایید.
زنگ زدگی و خوردگی پمپ آب
اگر خودرو شما دچار نشت مایع خنک کننده از ناحیه پمپ آب شود، پس از مدتی پوسته و دیگر اجزای داخلی پمپ دچار زنگ زدگی و خوردگی می شوند. این امر باعث ایجاد سوراخ هایی بر بدنه پمپ می گردد. از این رو لازم است در دوره های معین برای چکاپ خودرو به متخصصان این امر مراجعه کنید.
بروز صداهای نامتعارف از سوی واتر پمپ
اگر در قسمت جلویی خودرو صدایی ناهنجار شبیه به وز وز به گوشتان می رسد که با افزایش سرعت، شدت می یابد، به احتمال زیاد واتر پمپ خراب شده است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که یک کمربند شل در اثر پاره شدن تسمه به وجود آید. علت دیگر این مسئله می تواند به از بین رفتن یاتاقان های مونتاژ پمپ آب ارتباط داشته باشد. در صورتی که یاتاقان ها از بین رفته باشند، راهی برای تعمیر وجود نداشته و باید این قسمت به طور کامل تعویض شود.
گرم شدن بیش از حد موتور
در صورتی که موتور خودرو بیش از حد مورد انتظار گرم شود و با وجود کار کردن فن ها، از دمای آن کاسته نشود، احتمال از کار افتادن کامل واتر پمپ وجود دارد. زیرا این اتفاق موجب عدم گردش آب به دور موتور و دیگر قطعات آن می شود.
در چنین شرایطی لازم است به سرعت به مکانیک مراجعه نموده و پمپ آب را تعویض کنید. در صورت بی توجهی ممکن است آسیب های بیشتری از جمله ترک خوردن سر سیلندرها و یا سوختن پیستون ها را در پی داشته باشد.
مشاهده بخار از سمت رادیاتور
اگر با پدیده بخار از سمت رادیاتور در زمان حرکت و یا توقف مواجه شدید، باید به سرعت خودرو را خاموش نموده و از یک متخصص کمک بخواهید. از کار افتادن واتر پمپ موجب افزایش دمای موتور شده و بخار به وجود می آورد. این اتفاق بسیار خطرناک است و نباید از آن سر سری گذر کنید.
روشن شدن چراغ هشدار
در کنار تمام این موارد اگر شاهد روشن شدن چراغ افزایش دمای موتور در قسمت کیلومتر شمار بودید، باید به سراغ عیب یابی واتر پمپ خودرو بروید.
بهترین زمان برای تعویض واتر پمپ چه وقت است؟
اغلب متخصصان در حوزه خودروسازی توصیه می کنند، در زمان تعویض تسمه تایم، پمپ آب را هم تعویض کنید. بنا بر این اگر نگران زمان مناسب برای تعویض واتر پمپ در خودروهای مختلف از جمله پژو 405، روا، پراید، پیکان، 206 تیپ 5 و تیبا هستید، بهتر است آن را همزمان با تعویض تسمه تایم، جایگزین نمایید. در نظر داشته باشید این زمان بندی در صورتی قابل اجراست که پمپ آب زودتر از موعد دچار آسیب نگردد. بروز عواملی که در بخش پیشین گفتیم هر یک به تنهایی حاکی از فرا رسیدن زمان تعویض واتر پمپ می باشند.
اگر به دنبال راهکاری مطمئن جهت اطمینان یافتن از سلامت پمپ آب می باشید، می توانید خودرو را در جای تمیزی پارک نموده و سپس یک مقوا یا کاغذ سفیدرنگ زیر قسمت جلویی آن پهن کنید. وجود آثار آب و یا ضد یخ بر روی این کاغذ پس از گذشت چند ساعت می تواند نشانه ای از خراب بودن واتر پمپ باشد. یکی دیگر از عوارض خراب شدن پمپ آب، عدم کارکرد صحیح کولر خودرو است. در این شرایط نیز باید در فکر تعمیر واترپمپ باشید.
راهکارهای موثر در جلوگیری از خرابی واتر پمپ
به عنوان حسن ختام این مطلب، نکاتی را برای افزایش طول عمر واتر پمپ برایتان ذکر می کنیم:
1- از تعویض آب رادیاتور غافل نشوید. عدم تعویض به موقع این آب، مایع خنک کننده قدیمی می تواند موجب خراب شدن واتر پمپ شود. کارخانه سازنده معمولا فاصله زمانی مشخصی برای تعویض آب رادیاتور تعیین می کند که بهتر است مطابق آن عمل نمایید. برای این کار توصیه می کنیم ابتدا ماشین را خاموش کرده و زمانی در حدود یک ساعت صبر کنید، تا حرارت رادیاتور کم شده و از فشار زیر درب آن کم شود. ریختن آب سرد درون رادیاتور داغ موجب ترک برداشتن بدنه آن می شود.
2- زمانی که تسمه واتر پمپ را تعویض می کنید، به تراز بودن آن با پولی و عدم شل و سفت بودنش توجه داشته باشید. زیرا تسمه ای که ناهماهنگ و به صورت شل یا سفت نصب شود، موجب عملکرد نامناسب پمپ آب می گردد و در دراز مدت به بلبرینگ ها و آب بندی آسیب می رساند.
۳- اگر موتور خودرو شما به هر دلیلی بیش از حد داغ می شود، سریعا نسبت به رفع آن اقدام کنید. این اتفاق می تواند موجب آسیب جدی به پروانه و آب بندی واتر پمپ گردد.
4- بهتر است در زمان تعویض واتر پمپ، از تعویض تسمه تایم غافل نشوید. تسمه تایم فرسوده آسیب زیادی به پمپ آب وارد می کند.
۵- خریداری واترپمپ باکیفیت و معتبر نیز در افزایش طول عمر قطعه تاثیر به سزایی دارد.
سخن پایانی
واتر پمپ یکی از قطعات بسیار مهم در سیستم خنک کننده اتومبیل است که در صورت آسیب دیدن می تواند خسارات سنگینی بر موتور خودرو و متعلقات آن وارد کند. بهتر است در زمان های مشخصی نسبت به تعویض این قطعه اقدام کنید تا از سلامت آن در طول رانندگی اطمینان یابید.
سوالات متداول💡