استپر موتور یکی از بخش های ماشین است که کار تنظیم دور آرام موتور را بر عهده دارد. خراب شدن این قطعه مشکلاتی نظیر عدم درجا کار کردن خودرو و یا خاموش شدن آن به هنگام ایست را به دنبال خواهد داشت. در نتیجه رانندگی را به کاری سخت تبدیل می کند. در این مقاله از رادار تصمیم گرفتیم در رابطه با استپر و دلایل خراب شدن آن صحبت کنیم.
توضیحی کوتاه درباره استپر موتور
استپر موتور یکی از قطعات خودرو است که وظیفه کنترل دور آرام موتور را بر عهده دارد. از این رو برخی آن را با نام سوپاپ کنترل هوا در دور آرام هم می شناسند. استپرها در مدل های مختلف ماشین، شکل و ظاهر یکسانی دارند و شبیه به موتور یا دریچه موتوردار هستند که به روی منیفولد ورودی خودرو نصب می شوند. این قطعه به کمک ماژول کنترل موتور تنظیم شده و دور آرام موتور را با در نظر گرفتن پارامترهایی نظیر دمای موتور و بار سیستم الکتریکی کنترل می نماید.
اساس کار استپر موتور چیست؟
استپر موتور به روی دریچه منیفولد گاز قرار گرفته و توسط کامپیوتر خودرو (ECU) کنترل می شود. این قطعه با حرکت رو به جلو و عقب، میزان هوای ورودی به درون موتور را کنترل می کند و برای این کار از 4 ترانزیستور استفاده می نماید. در واقع ECU پس از دریافت دمای موتور و بررسی سایر شرایط خودرو، فرمان لازم را برای ترانزیستورها ارسال نموده و سپس دریچه استپ موتور باز یا بسته می شود. هنگامی که دمای موتور بالا می رود، دریچه باز شده و پس از کاهش دما، مجددا بسته می شوند. همچنین در زمانی که پدال گاز فشرده نباشد، دریچه باز می شود تا هوای مورد نیاز موتور تامین گردد.
وظایف استپر موتور چیست؟
وظیفه اصلی استپر موتور، روشن نگه داشتن خودرو در دورهای آرام است. اما این قطعه وظایف دیگری هم بر عهده دارد که در ادامه آن ها را بیان می کنیم.
- هنگام سرد بودن موتور، استپر نقش ساسات را بر عهده گرفته و با تنظیم سوزن، امکان روشن شدن خودرو با اولین استارت را فراهم می آورد.
- تنظیم دور موتور، هنگام دریافت بار اضافی از دیگر وظایف استپر است. به طور مثال زمانی که کولر خودرو روشن می شود، بار اضافی بر موتور وارد می گردد. استپر در این زمان تنظیم دور موتور را برعهده گرفته و آن را مقداری افزایش می دهد، تا پاسخ گوی بار اضافی باشد.
- زمانی که موتور در دور پایین (حدود 900 تا 1100) کار می کند، استپر موتور موظف است، میزان سوخت و هوا را تنظیم نماید. به طور مثال در زمان درجا کار کردن خودرو، تنظیم سوخت و هوای ورودی بر عهده این قطعه می باشد.
- تنظیم سرعت خودرو به هنگام تعویض دنده از دیگر وظایف استپر است. به عبارت دیگر هنگامی که راننده برای تعویض دنده، پای خود را از روی پدال گاز بر می دارد، استپ موتور با جلوگیری از سریع بسته شدن مسیر هوا، سرعت ماشین را تنظیم می نماید. این عمل به هنگام برداشتن ناگهانی پا از روی پدال ترمز هم انجام می شود.
استپر موتور از چه اجزایی تشکیل شده است؟
همان طور که می دانید تمام قطعات الکترونیکی خود از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که با هماهنگی یکدیگر، هدف کلی سیستم را دنبال می کنند. استپر موتور نیز به عنوان یک قطعه الکترونیکی دارای اجزایی اعم از موتور الکتریکی، فنر نگهدارنده، بوش جداکننده، شافت استپر و کلاهک می باشد. این قطعات با یکدیگر در ارتباط بوده و تحت هماهنگی کامل عمل می کنند.
چرا استپر ماشین خراب می شود؟
عوامل محدودی باعث خرابی استپر ماشین می شوند که رایج ترین آن ها، آلودگی به سبب تجمع رسوبات و کربن است. از جمله دیگر عوامل موثر در خراب شدن استپر موتور می توان به فیلترهای هوای کثیف و مسدود شده و شمع های معیوب اشاره نمود.
علائم خرابی استپر موتور چیست؟
زمانی که استپر موتور دچار خرابی و مشکل می شود، علائم و نشانه هایی در ماشین بروز می کند، که راهنمای رانندگان برای شناسایی ایراد پیش آمده است. از جمله این علائم و نشانه ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- دور آرام نامنظم
استپر موتور جهت تنظیم و حفظ دور موتور در سرعت ثابت طراحی شده است. اگر این وسیله به هر دلیلی از کار بیفتد، دور آرام موتور از حالت ثابت خارج شده و به صورت نامنظم در می آید. در این شرایط، هنگام درجا کار کردن ماشین، دور موتور به صورت غیرعادی بالا و پایین می شود. این عمل ممکن است حالتی متناوب داشته و در فواصل زمانی مشخص دور موتور به طور ناگهانی بالا رفته و مجدد افت کند.
2- دور آرام ناهنجار و سخت
استپر سالم امکان درجا کار کردن ماشین را به صورت کاملا روان و نرم فراهم می آورد. حال اگر این قطعه دچار خرابی شده باشد، موتور در حالت دور آرام، سخت و خشن فعالیت می کند. به طوری که تکان ها و لرزش های شدیدی به دنبال خواهد داشت. علت این امر کاهش هوای ورودی به درون موتور است.
3- روشن شدن چراغ چک ماشین
روشن شدن چراغ چک ماشین در برخی مواقع به خرابی استپر موتور اشاره دارد. در واقع زمانی که ماژول کنترل موتور، مشکلی را در استپر شناسایی کند، اقدام به روشن کردن چراغ چک می نماید تا از این طریق راننده را مطلع سازد. البته همان طور که می دانید برای تشخیص نوع ایراد چراغ چک باید به تعمیرگاه مراجعه نموده و ECU را دیاگ بزنید. اگر در زمان دیاگ زدن کد خطای P0505 را به شما نشان دهد، حاکی از ایراد در استپر موتور است.
4- خاموش شدن خود به خودی موتور
اگر در زمان درجا کار کردن، ماشین به صورت خود به خود خاموش می شود، نشان از خرابی استپر است. البته این اتفاق زمانی رخ می دهد که مشکل استپر جدی بوده و به طور کامل از کار افتاده باشد. لازم به ذکر است که در برخی مواقع ممکن است ماشین به مرحله درجا کار کردن هم نرسیده و به محض روشن شدن، خاموش شود.
5- خاموش شدن موتور در هنگام بار اضافی
همان طور که گفتیم یکی از وظایف استپر، تنظیم دور موتور در زمان دریافت بار اضافی است. حال اگر این قطعه، مشکل پیدا کند، هنگام افزایش بار بر موتور، ماشین خاموش خواهد شد. به طور مثال اگر استپر موتور خراب باشد و کولر یا بخاری ماشین را روشن کنید، بلافاصله موتور از کار خواهد افتاد. ضمن این که در این حالت احساس می کنید، فرمان به یک سمت کشیده می شود.
چطور استپر خودرو را تعمیر کنیم؟
برای تعمیر استپر خودرو در قدم اول باید نوع ایراد آن را شناسایی نموده و سپس برای رفعش اقدام کنید. از این رو در ادامه انواع مشکلاتی که ممکن است برای این قطعه رخ دهد را به همراه راه حل آن بیان می کنیم:
- موتور خودرو در حالت آرام، دارای نوسانات شدید است. در واقع زمانی که ماشین به صورت درجا کار می کند و هیچ فشاری به پدال گاز وارد نمی شود، دور موتور نوسان داشته و به حالت ثابت در نمی آید. در این حالت ممکن است استپر موتور دچار نشتی هوا شده و اورینگ دور آن خراب باشد. در نتیجه باید اورینگ را تعویض نمود.
- گاهی در دورهای بالا (به طور مثال در دنده 3 یا 4) ناگهان با افت شدید دور موتور مواجه می شویم. این ایراد مربوط به کثیف شدن استپر است و باید آن را باز کرده و تمیز نمود.
- اگر در هوای سرد خودرو به سختی روشن می شود، احتمالا استپر به طور کامل باز نشده و راه هوا را برای موتور باز نمی کند. در نتیجه موتور نمی تواند به راحتی روشن شود. البته این مشکل ممکن است در هوای معتدل هم نمود پیدا کند.
- در صورتی که با ایست کامل ماشین، ناگهان موتور خاموش می شود، باز هم احتمال ایراد در استپر وجود دارد. از این رو باید آن را بررسی نموده و نحوه کارش را کنترل کنید.
در نظر داشته باشید که هزینه تعمیر و تمیز کردن استپر معمولا بسیار اندک است. حتی اگر استپر موتور به طور کامل خراب شده و قرار باشد آن را تعویض کنید، باز هم هزینه زیادی برایتان در پی نخواهد داشت. اما در صورت بی توجهی به خرابی آن و عدم مراجعه جهت تعمیر، به زودی با هزینه های بیشتری ناشی از آسیب دیدن دیگر قطعات موتور مواجه خواهید شد.
اگر به تعمیرگاه دسترسی ندارید چه کنید؟
گاهی ممکن است به طور ناگهانی با مشکل خراب شدن استپر موتور مواجه شوید و شاهد روشن نشدن موتور، پس از استارت زدن باشید. در این صورت می توانید کمی پدال گاز را فشرده و سپس استارت بزنید. به این ترتیب ماشین روشن شده و امکان رسیدن به تعمیرگاه را خواهید داشت. در طول مسیر اگر با هر توقف و رها کردن پدال گاز ماشین خاموش شد، لازم است کمی دور آرام موتور را زیاد کنید. در ماشین های انژکتوری پیچ تنظیم دور موتور وجود ندارد و برای این کار باید رگلاژ سیم گاز اقدام کنید. جهت رگلاژ نمودن سیم گاز، ابتدا درب کاپوت را باز کرده و سیم گاز را که معمولا کنار ورودی هوای دریچه گاز است، پیدا کنید. خار مهار کننده سیم گاز را خارج کرده و کمی سیم را به سمت عقب بکشید. به این ترتیب دور آرام موتور کمی افزایش خواهد یافت. سپس خار را در جای خود قرار دهید. فراموش نکنید که پس از تعمیر استپر، سیم گاز را به حالت قبل برگردانید.
علت کثیف شدن استپر موتور چیست؟
همان طور که می دانید استپر موتور بر روی دریچه منیفولد قرار گرفته و هوای مورد نیاز موتور در دور آرام را کنترل می کند. از این رو آلودگی هوا می تواند در دراز مدت، منجر به کثیف شدن استپر شود. در نتیجه پس از مدتی شاهد تجمع رسوبات کربن یا سوخت در این قطعه بوده و عملکرد آن دچار مشکل خواهد شد.
نحوه تمیز کردن و شست و شو استپر موتور
متداول ترین مشکلی که برای استپر رخ می دهد، تجمع رسوبات کربن یا سوخت در آن است. از این رو لازم است قطعه مورد نظر را تمیز نموده و آن را شستشو دهید. برای این کار باید از اسپری تمیز کننده یا پاک کننده های معمول موتور مطابق روال زیر کمک بگیرید:
- ابتدا مجرای ورودی را از دریچه گاز جدا نمایید.
- استارت بزنید و دور موتور را به 1000 تا 1500 رسانده و همان طور نگه دارید.
- تمیز کننده را به روی دریچه گاز اسپری نمایید تا هوا از ورودی جریان پیدا کند.
- موتور را خاموش کرده و حدود 3 دقیقه به تمیز کننده اجازه دهید، تا تمام مسیرها را تمیز نماید.
- مجددا موتور را روشن کرده و دور موتور را در 1000 تا 1500 نگه دارید.
- مراحل تمیز کاری را تکرار نموده و موتور را خاموش کنید.
- حال مجرای ورودی هوا را به دریچه گاز متصل کنید.
- بار دیگر موتور را روشن نموده و آن را در دور موتور 1000 تا 1500 نگه دارید تا هنگامی که دود سفید از اگزوز خارج شود.
اگر پس از تمیز کردن استپر موتور همچنان مشکل نوسان در دور موتور آرام و یا حرکت ناهنجار را احساس می کنید، ایراد با تمیز کردن رفع نشده و باید استپر را تعویض نمایید.
علت داغ شدن استپر ماشین چیست؟
اگر استپر ماشین پس از مدت زمان طولانی روشن بودن، گرم شود، مشکل خاصی وجود نداشته و در واقع یک امر طبیعی است. اما در صورتی که استپر بیش از اندازه داغ می شود، نشان از خرابی آن و دریافت جریان برق بسیار بالا است که باید بخش الکتریکی آن را مورد بازبینی قرار دهید.
نحوه تعویض استپر موتور چگونه است؟
تعویض استپر موتور کار سختی نیست و اگر دستی در مکانیکی دارید، به راحتی می توانید آن را خودتان تعویض نمایید. البته در نظر داشته باشید که در برخی ماشین ها، پس از تعویض قطعات الکترونیکی موتور، باید ECU را به دیاگ متصل نموده و آن را ریست کرد. به طور مثال ECU زیمنس که در بعضی مدل های پراید، تیبا و پژو به کار رفته است، جزء این دسته است. به هر حال برای تعویض استپر کافی است مطابق روال زیر اقدام کنید:
- ابتدا استپر را در قسمت دریچه گاز (منیفولد ورودی) بیابید.
- حال زمان جداسازی باتری است. با این کار از ایجاد بار الکتریکی ساکن پیشگیری نموده و مانع از آسیب دیدن دیگر قطعات برقی خودرو خواهید شد.
- اگر استپر دارای پوششی در اطرافش است، آن را بردارید. (این بخش بستگی به مدل ماشین شما دارد.)
- سنسور الکتریکی متصل به پشت استپر را جدا نمایید. این کار را می توانید به راحتی و با دست انجام دهید. اما در صورتی که سنسور گیر کرده بود، به کمک یک پیچ گوشتی سرتخت آن را جدا کنید.
- استپر موتور به وسیله دو پیچ در جای خود قرار گرفته است. این دو پیچ را باز کنید.
- اگر استپر قابل تمیز کردن است، آن را با اسپری پاک کننده، تمیز نموده و مجددا سر جایش بگذارید. در غیر این صورت استپر جدید را در محل قرار داده و دوباره پیچ ها را ببندید.
- هر چیزی را که برداشتید، مجددا سرجایش قرار دهید.
- اتصال باتری را برقرار کنید. بررسی نمایید که همه چیز درست باشد. حال استپر ماشین شما تعویض شده است.
روش تنظیم دستی استپر موتور چگونه است؟
برای تنظیم دستی استپر موتور دو روش وجود دارد که در ادامه آن ها را بیان خواهیم کرد
روش اول مناسب استپرهایی است که جهت تمیز شدن باز می شوند:
- ابتدا استپر را ببندید.
- حال سوئیچ خودرو را به مدت 5 ثانیه باز نمایید. سپس سوئیچ را به مدت 10 ثانیه ببندید.
- مرحله قبل را تکرار کنید. در نهایت خودرو را روشن نمایید.
روش دوم مناسب استپرهایی است که تازه تعویض شده اند و یا روش قبل برای آن ها جواب نداده است:
- ابتدا استپر را ببندید.
- مانند روش قبل سوئیچ را 5 ثانیه باز نموده و سپس 10 ثانیه ببندید.
- این کار را چند مرتبه تکرار کنید.
- حال خودرو را روشن کرده و 10 ثانیه بعد خاموش کنید. مجددا پس از 4 ثانیه سوئیچ را باز کنید.
- مرحله قبل را چند بار تکرار کنید.
- حال خودرو را روشن کنید. اگر کمی گاز می خورد، هر 20 ثانیه یکبار آن را خاموش و روشن نمایید. این کار را چند مرتبه تکرار کنید تا به دور موتور نرمال 850 برسید.
- سپس خودرو را یک دقیقه روشن گذاشته و بعد آن را خاموش کنید.
دو روشی که در این بخش آموزش دادیم، در 90 درصد مواقع پاسخ خواهد داد. اما در صورتی که این روش ها جواب ندادند ایراد ممکن است از منیفولد باشد که هوا را به داخل می کشد. احتمال خرابی سنسور دریچه گاز و یا حتی استپر هم وجود دارد. در برخی مواقع نیز ریست کردن ECU و مقداردهی اولیه آن، مشکل را برطرف خواهد ساخت.
سخن پایانی
تمام قطعات خودرو به خصوص آن هایی که در ارتباط مستقیم با موتور هستند، باید در سلامت کامل باشند تا عملکرد ماشین در بهترین حالت خود قرار گیرد. خراب شدن هر یک از این قطعات و بی توجهی به آن می تواند منجر به آسیب های شدید موتور شده و هزینه های زیادی به همراه داشته باشد. استپر موتور نیز یکی از این قطعات است که اغلب افراد خرابی آن را مهم به شمار نمی آورند. اما این کار می تواند آسیب و هزینه های زیادی برای موتور ماشین به دنبال آورد.
آیا تا بحال خودرو شما در حالت درجا خاموش شده است؟ چطور فهمیدید ایراد از استپر است؟
سوالات متداول💡