احتمالاً تا به حال برایتان پیش آمده باشد که وقتی دنده را عوض می‌کنید صدای بدی به گوشتان برسد! دقیقاً شبیه به صدای عوض کردن دنده بدون گرفتن کلاچ! در این لحظه اگر مطمئن باشید که پدال کلاچ را تا انتها فشار داده‌اید باید بگوییم به احتمال زیاد مشکل از روغن گیربکس خودرو شماست. همان روغنی که اگر به آن توجه نکنیم ممکن است خسارات زیادی روی دست ما بگذارد! بله همانطور که مشخص است موضوع مقاله امروز ما درباره ی تعویض روغن گیربکس یا همان واسکازین است. اگر برای شما هم جالب است بدانید این روغن جعبه دنده چیست و چه نقشی در خودرو دارد مطلب امروز را از دست ندهید.
اصلا همین گیربکس (gearbox) چیست؟
گیربکس همان جعبه دنده خودمان است که یک رابط بین موتور و چرخ محسوب می‌شود. اگر بخواهیم کمی جزئی‌تر به این داستان نگاه کنیم باید گفت گیربکس‌ها نیرو تولید شده توسط موتور را به سمت چرخ ها انتقال می‌دهد. در واقع اگر نباشد اصلاً چرخ‌ها حرکت نمی‌کنند و از آنجاییکه این موضوع اصل ماجرا در حرکت یک خودرو به حساب می‌آید، باید نسبت به آن حساس بود. جالب است که بدانید نحوه عملکرد این سیستم در دو نوع جعبه دنده یعنی اتومات و دستی کمی متفاوت است.
جعبه دنده دستی
جعبه دنده دستی به مجموعه دنده هایی گفته می‌شود که دور یک شفت یا همان میله قرار گرفته‌اند.
در این نوع جعبه دنده با فشردن کلاچ راننده میتواند دنده را عوض کند و چرخ دنده‌ها در قسمت مورد نظر خود قرار می‌گیرند.
در نهایت زمانیکه راننده کلاچ را رها می‌کند، قدرت موتور به چرخ ها منتقل می‌گردد. واضح است که این قدرت بر اساس دنده انتخابی شما میتواند زیاد یا کم باشد.
جعبه دنده اتومات
در این نوع از گیربکس دنده‌ها روی شفت قرار گرفته اند و با تغییر پدال گاز، تغییر خواهند کرد. یعنی تغییر دنده به طور خودکار انجام می‌شود و بر اساس میزان فشاریست که راننده بر پدال گاز وارد می‌کند.
توضیحی برای روغن گیربکس
همانطور که در مقاله تعویض روغن موتور گفته بودیم هرجا اسم روغن باشد پای روانکاری در میان است! این را می‌دانید که در تمام بخش‌های متحرک خودرو، وجود روغن برای حرکت آسان و پیشگیری از سابیدگی امری ضروری است. روغن گیربکس هم دقیقاً همین نقش را برای قطعات و بخش های داخل جعبه دنده دارد. ناگفته نماند که نوع روغن و زمان مناسب برای تعویض روغن گیربکس، برای هر خودرو ممکن است متفاوت باشد و برای اطلاع از اینکه خودرو شما به کدام نوع روغن نیازمند است، باید به دفترچه راهنما مراجعه کنید.
وظایف روغن جعبه دنده (گیربکس)
روغن جعبه دنده که با نام واسکازین و روغن گیربکس هم شناخته می‌شود مسئولیت‌های مختلفی دارد و تنها به روانکاری محدود نیست. بخشی از این وظایف عبارتند از:
- روانکاری قطعات و بخش های داخل جعبه دنده
- روانسازی بخش های دیگر خودرو مثل دیفرانسیل و جعبه دنده
- خنک کنندگی و کاهش دما برای جعبه دنده های اتوماتیک
- انتقال نیرو از موتور به سمت جعبه دنده
انواع روغن گیربکس یا همان واسکازین
خب، باید عرض کنیم روغن جعبه دنده دو نوع دارد که بسته به اتوماتیک یا دستی بودن گیربکس با هم تفاوت دارد.
روغن گیربکس دستی
روغن هایی که برای روانسازی قطعات جعبه دنده دستی به کار می‌رود MFT (Mannual Transmission Fluid) نام دارند.
روغن گیربکس اتومات
دسته دوم روغن هایی هستند که برای جعبه دنده اتومات به کار گرفته می‌شوند و با نام AFT (Automatic Transmission Fluid) شناخته می‌شوند.
آیا روغن گیربکس و جعبه دنده با هم متفاوت است؟
اگر بخواهیم از تفاوت این دو صحبت کنیم باید بگوییم که خیلی دقیق و ریز به ماجرا نگاه کرده‌ایم،اما به هر حال بهتر است شما هم بدانید که در اصل به روغن استفاده شده در جعبه دنده‌های اتوماتیک روغن گیربکس میگویند. در حالیکه به روغن استفاده شده در جعبه دنده‌های دستی، روغن واسکازین یا روغن جعبه دنده گفته می‌شود.
یک تفاوت دیگر که بین این دو نوع روغن وجود دارد غلظت آنهاست. این اختلاف غلظت به علت تفاوت عملکرد دو نوع گیربکس است (منظورمان نوع فرایند انتقال قدرت از موتور به پلوس می‌باشد). از آنجاییکه این تفاوت‌ها آنقدر زیاد نیست که بخواهیم مقاله را به حالت دو بخش مجزا ادامه دهیم، ما این دو نوع روغن را یکی در نظر می‌گیریم و کارمان را با این فرض پیش می‌بریم.
تفاوت واسکازین با روغن موتور در چیست؟!
اگر چه وظیفه‌ی هر دو به نحوی مشترک و همان ورانکاریست. اما این دو ماهیت کاملاً جداگانه ای از یکدیگر دارند و قابل مقایسه با هم نیستند. روغن موتور خودرو به منظور روانکاری قطعات داخلی موتور به کار گرفته می‌شود. اما روغن واسکازین برای روانسازی قطعات داخل جعبه دنده استفاده می‌شود. البته همانطور که قبلا گفته ایم وظیفه ای این دو نوع روغن تنها فقط روانسازی نیست و مسئولیت‌های دیگری نیز بر عهده آن ها است.
آیا تعویض روغن گیربکس ضروریست؟
برخی از افرادی که جعبه دنده خودرو آنان اتومات است بر این باورند که نیازی به تعویض روغن گیربکس نیست. اما باید بگوییم این موضوع کاملاً غلط است! در حقیقت تعویض روغن جعبه دنده برای هر دو نوع خودرو امری ضروریست و ارتباطی به این موضوع ندارد. بنابراین نوع خودرو و نوع روغن دو پارامتر مهم درتنظیم فواصل تعویض آن است و باید در نظر گرفته شود. دومین باور غلط در مورد تعویض روغن جعبه دنده این است که برخی از افراد فکر می‌کنند اگر از بهترین نوع روغن که طبیعتاً قیمت بالایی دارد استفاده کنند، دیگر نیازی به تعویض آن نیست. با یک ضربدر بزرگ قرمز باید این نظریه را رد کرد و گفت بهترین روغن واسکازین هم نیاز به تعویض دارد. در غیر این صورت پس از مدتی خاصیت روغنی خود را از دست داده و به مایعی شبیه آب تبدیل می‌شود که هیچ کاری از دستش ساخته نیست!
چرا تعویض روغن گیربکس اهمیت بالایی دارد؟
در پاسخ به جواب سوال بالا باید گفت در صورتی که قطعات متحرک روانسازی نشوند، آشکارترین و اولین آسیب، عملکرد ناصحیح آن قسمت است. از طرفی این اصطکاک و سابیدگی میتواند باعث آسیب رساندن به قطعات شود و خسارت وارد کند. بنابراین اگر نسبت به تعویض روغن گیربکس بی تفاوت باشیم باید منتظر سر و صداهای بسیار و در نهایت خرابی خودرو بمانیم.
یک نتیجه گیری خیلی سریع!
اگر روغن گیربکس به موقع عوض شود میتوان انتظار داشت که:
- خودرو دچار لرزش نشود و دور موتور بالا نرود.
- جعبه دنده بسیار روان عمل کند و عوض کردن دنده سخت نباشد.
- قطعات داخل گیربکس آسیب نبینند و عمر مفیدتری داشته باشند.
- روغن گیربکس داغ نشود و بوی سوختگی ایجاد نشود.
- عملکرد خودرو دچار اختلال نشود.
- در حالت خلاص خودرو سر و صدا ایجاد نکند.
حالا که بحث توجه به زمان تعویض روغن گیربکس شد بهتر است روشی برای یادآوری زمان دقیق آن معرفی کنیم که میتواند مشکلات زیادی را حل کند. ردیاب رادار در کنار امکانات بسیار مفیدی که در خصوص موقعیت یابی ارائه می‌دهد، مجهز به هشدار سرویس دوره ای می‌باشد. این هشدار با یادآوری زمان تعویض روغن واسکازین میتواند از وارد شدن خسارت و خرابی خودرو جلوگیری کند.
چگونه میتوان پی برد که خودرو به تعویض روغن گیربکس نیاز دارد؟
به طور کلی برای فهمیدن زمان تعویض روغن گیربکس بهتر است پشت قوطی روغن خود را نگاه کنید و حالت استاندارد را در نظر داشته باشید. البته اگر در شرایط دشوار رانندگی نمی‌کنید و همه چیز طبق اصول خود پیش می‌رود که بعید می‌دانیم! خب، برگردیم به سوال بالا. در دو نوع گیربکس باید این نکات را مد نظر داشت:
تعویض روغن در جعبه دنده دستی:
در خودروهایی با این شرایط پس از مدتی به علت تعویض دنده و فرسایش آن ذرات خیلی ریز فلزی در روغن مخلوط می‌شوند. این ذرات به مرور روغن گیربکس را آلوده می‌کنند و در این حالت روغن قادر به عملکرد صحیح برای روانسازی نیست. پس باید به فکر تعویض آن باشید و نگذارید زیر فشار خودرو کمر خم کند!
نشانه های تعویض روغن در جعبه دنده اتومات:
در این خودروها علاوه بر فرسودگی قطعات داخل گیربکس باید نگران حرارت روغن هم باشیم.
اما فهمیدن زمان اضطراری برای تعویض روغن جعبه دنده چندین نشانه واضح دارد که شما اگر از بحث های فنی هم سر در نیاورید، متوجه آن خواهید شد. این نشانه ها عبارتند از:
- اگر تعویض دنده شما به آسانی همیشگی نیست: با مشاهده کردن این وضعیت باید به کلاچ یا روغن خود مشکوک شوید. یعنی ممکن است این خرابی به علت فرسودگی کلاچ شما به وجود آمده و یا وقت تعویض روغن گیربکس رسیده باشد.
- اگر دنده شما از جای خود در می‌رود و یا عمل نمی‌کند: ممکن است این حالت به دلیل نشت یا آلودگی روغن جعبه دنده باشد. اگر هم ماشین خود را در آب انداخته باشید به نحوی که آب به داخل آن نفوذ کرده باشد، این شرایط را تجربه خواهید کرد.
- اگر با بررسی روغن گیربکس متوجه تغییر رنگ آن به قهوه ای شده اید.
- اگر بوی روغن سوخته را متوجه می‌شوید: کم شدن سطح روغن گیربکس و یا نشت آن علت این بو است. در واقع سطح روغن به قدری پایین است که نمی‌تواند قطعات را خنک کند و گرمای آن ها این بو را بوجود آورده است.
- زمانی که در حالت خلاص یا حرکت صدای خرد شدن را از زیر اتومبیل می‌شنوید: این صدا ممکن است به دلیل آسیب دیدگی یاتاقان یا چرخ دنده ها باشد. شاید هم سطح روغن گیربکس بسیار کم شده باشد!
- زمانی که از زیر خودرو مایعی قرمز رنگ نشت می‌کند: این نشتی ممکن است دلایل مختلفی مثل خرابی واشرها، آسیب دیدگی چرخ دنده یا کاسه نمد و … داشته باشد که بهتر است برای تعمیر آن به مکانیک مراجعه کنید.
- اگر چراغ چک موتور روشن می‌شود: روشن شدن این چراغ به موتور و اجزای آن برمی‌گردد. اما اولین چیزی که باید در این حالت بررسی کنید روغن گیربکس است.
- اگر ماشین می‌لرزد و دور موتورآن بالا رفته است: دلیل لرزش این است که سطح روغن بسیار کم شده و اصطکاک شدید قطعات، باعث لرزش و دور موتور بالا شده است.
- اگر از قدرت ماشین کاسته شده باشد: علت این مشکل از کار افتادن قطعات داخلی گیربکس یا نشتی آن روغن گیربکس است.
تمام این نشانه‌ها میتواند برای شما هشداری باشد که تعویض روغن گیربکس را یادآوری می‌نماید.
نحوه سنجش روغن واسکازین
اگر به هر دلیل به کمک نشانه ها نتوانید متوجه زمان مناسب برای تعویض روغن شوید، به کمک یک آزمایش ساده می‌توانید سطح روغن را بسنجید و بعد از آن اقدامات لازم را انجام دهید.
در اولین مرحله خودرو را روشن کنید و برای چند دقیقه منتظر بمانید تا موتور گرم شود.
گیج (میله نشانگر) روغن گیربکس که در کنار گیج روغن موتور قرار دارد را بیرون بیاورید.
میله نشانگر را با یک دستمال پاک کنید و مجدداً آن را در محل خود قرار دهید.
خط روغن روی میله را مشاهده و سطح روغن را بررسی کنید.
چند نکته در خصوص سنجش سطح روغن گیربکس:
- جعبه دنده دستی: ممکن است در برخی خودروها با جعبه دنده دستی میله نشانگری برای سنجش سطح تعویض روغن وجود نداشته باشد. در این حالت بهتر است با مراجعه به مکانیکی از سطح آن مطلع شوید.
- جعبه دنده اتومات: حواستان باشد که میله نشانگر روغن گیربکس در جعبه دنده های اتومات که (Dipstick) نام دارد را با دیگر میله‌های مشابه اشتباه نگیرید!
افزودنی های روغن دنده چه هستند؟
در روغن گیربکس موادی اضافه می‌شود که خاصیت ویتامینه دارد! در واقع این مواد هر کدام دارای خواصی هستند که میتواند بسیار کارآمد باشد و از برخی مشکلات پیشگیری کند. بطور مثال:
افزودنی های ضد ترک و EP : مشخص است که این افزودنی ها برای پیشگیری از سابیدن به روغن کمک می‌کنند و از اصطکاک قطعات جلوگیری مینمایند.
افزودنی کاهنده نقطه سیلان: با اضافه کردن این مواد در روغن گیربکس نقطه انجماد روغن کاهش پیدا کرده و در نقاط سرد عملکرد بهتری خواهد داشت.
افزودنی خوردگی: به منظور پیشگیری از خوردگی و اکسیداسیون این ماده به روغن افزوده می‌شود تا بتوان فرآیند خوردگی را به تعویق انداخت.
بهترین زمان برای تعویض روغن گیربکس کدام است؟
همانطور که در جدول زیر مشاهده می‌کنید بهترین زمان برای تعویض روغن گیربکس به نوع خودرو شما وابسته است. این نکته را هم بگوییم که منظور ما از شرایط دشوار مثل رانندگی در کوهستان و رانندگی در شهرهاییست که به علت ترافیک خودرو به دفعات متوقف خواهد شد.
تعویض روغن جعبه دنده چند نمونه خودرو
از آنجایی که فواصل تعویض روغن جعبه دنده و نوع آن در هر خودرو متفاوت است، در این بخش سعی کردیم این اطلاعات را برای چند نمونه از خودروهای پرطرفدارتر ارائه کنیم.
تعویض روغن واسکازین پراید(پراید 131)
برای خودروهای پراید اگر همه چیز عادی باشد و فشاری به خودرو وارد نشود، هر 30000 کیلومتر بهترین زمان برای بررسی و تعویض روغن گیربکس است.
تعویض روغن جعبه دنده ریو
با توجه به دفترچه راهنما و چیزی که به طور استاندارد در نظر گرفته شده است، حدوداً بین 50000 تا 70000 کیلومتر زمان مناسبی برای تعویض روغن گیربکس ریو می‌باشد.
تعویض روغن گیربکس 206
مهم ترین نکته ای که در روغن گیربکس 206 وجود دارد، میزان غلظت آن در برابر جاری شدن (گرانروی) آن است که باید هنگام تعویض حتماً آن را در نظر گرفت. در نوع اتوماتیک به 6 لیتر و در حالت دستی به 2 لیتر روغن واسکازین احتیاج دارید.
تعویض روغن گیربکس ال نود
در این خودرو هم روغن گیربکس در حالت دستی و اتومات با یکدیگر متفاوت است.با رجوع کردن به دفترچه راهنمای این خودرو میتوان بهترین زمان برای تعویض را فهمید. اما بهترین نوع روغن معرفی شده برای ال نود در حالت دستی 75W-80 GL5 و برای اتومات نوع ATF DEXRON III می‌باشد.
تعویض روغن گیربکس هیوندا و کیا
از آنجایی که تعویض روغن گیربکس در این خودرو کمی پیچیده تر است، بد نیست کمی بیشتر در این باره توضیح دهیم. روغن گیربکس مصرفی در این نوع خودروها قرمز رنگ است و این رنگ قرمز به علت ترکیبات شیمیایی است که مانع از روغن ریزی می‌گردد.
برندهای برتر در روغن گیربکس کیا و هیوندا
معروف ترین برندها در روغن گیربکس این نوع از خودرو ها عبارتند از:
SP هیوندای IV
OWS آلمان
ترانجت (Tranjet) کره
توتال
موبیل
Motul
این نکته را در نظر داشته باشید که به علت تفاوت ویسکوزیته روغن ها ترکیب آن‌ها میتواند به مرور آسیب زیادی به گیربکس وارد کند.
چند لیتر روغن گیربکس برای کیا و هیوندا لازم است؟
حجم روغن مصرفی در این خودرو بسته به نوع و مدل ساخت آن ها بسیار متفاوت است. اگر بخواهیم خیلی دقیق به آن اشاره کنیم باید بگوییم در نسل های جدید کیا و هیوندا 7.8 و برای برخی دیگر 7.1 می‌باشد. در حالیکه حجم روغن گیربکس برای خودروهای نسل قدیم 11 لیتر است.
زمان تعویض روغن گیربکس هیوندا و کیا کدام است؟
اگر بخواهیم خودروها را در شرایط دشوار در نظر بگیریم، بهتر است روغن هر 40 هزار کیلومتر تعویض شود. اما در حالت عادی هر 100هزار کیلومتر فاصله ی مناسبی برای تعویض آن است.
بهترین روش برای تعویض روغن واسکازین در کیا و هیوندا چیست؟
از آنجایی که در روش ساکشن به سیستم و قطعات گیربکس آسیب وارد خواهد شد بهتر است از همان روش سنتی پیچ تخلیه استفاده شود. علاوه بر این روش ساکشن سوپاپ ها و اورینگ های گیربکس را تحت فشار قرار می‌دهد و ممکن است آسیب وارد کند.
کلام پایانی
خب، این هم از پایان یک مقاله نسبتاً طولانی. امیدواریم خسته نشده باشید و مطالب ما را تا انتها مطالعه کرده باشید. در این مقاله تنور صحبت از روغن واسکازین بسیار داغ بود و سعی کردیم نکته ی ناگفته باقی نگذاریم. از تعریف روغن گیربکس گرفته تا انواع آن، نحوه تعویض، نشانه های زمان تعویض و … اگر شما هم تجربه و یا نکته ای در این زمینه دارید که ما آن را از قلم انداخته ایم حتما با در ارتباط باشید. منتظر نظرات شما هستیم.
سوالات متداول💡
جهانگیر
عالی و کاربردی. ممنون از وقتی که بابت این مطلب گذاشتین
محبوبه حیدری
با سلام خدمت شما؛
از حسن نظر شما ممنونیم. از اینکه در کنار ما هستید، بسیار خوشحالیم.