تسمه دینام، قطعه‌ای کاربردی و حیاتی در ماشین است که عملکرد آن بر عملکرد کلی خودرو تاثیرگذار می‌باشد. در واقع اگر این قطعه به هر دلیلی از کار بیفتد، بخش‌های مختلفی در ماشین نیز از کار خواهد افتاد. در نتیجه خودرو نمی‌تواند به درستی مجموعه وظایف خود را به سرانجام برساند.
آشنایی با وظایف تسمه دینام و عواملی که منجر به خرابی آن می‌شوند، برای هر راننده‌ای لازم و ضروری است. در این مقاله از رادار جی پی اس به معرفی این تسمه مهم در خودرو و علل خرابی آن می‌پردازیم.
آشنایی با تسمه‌های جلوی موتور در خودرو
شاید بهتر باشد پیش از پرداختن به علل خرابی تسمه پروانه (دینام)، توضیحی درباره تسمه‌های جلو موتور در خودرو ارائه دهیم.
موتورهای احتراق داخلی، از تسمه و قرقره‌های متعددی برای انتقال نیروی موتور به دیگر اجزا استفاده می‌کنند. با وجود پیشرفت‌های فراوانی که در این سال‌ها شاهدشان بودیم، همچنان سیستم تسمه و قرقره، جایگاه معتبری در خودرو دارد. به طوری که کارشناسان، تسمه‌ها را از جمله اجزای حیاتی در ماشین دانسته و به سلامت آن‌ها تاکید دارند. امروزه دو نوع تسمه بسیار کاربردی در جلو موتور نصب می‌شوند که عبارتند از:
- تسمه دینام
- تسمه تایم
وظیفه‌ی این تسمه‌ها در خودرو چیست؟
اگر بخواهیم وظیفه تسمه دینام و تسمه تایم در خودرو را بیان کنیم، باید به موارد زیر اشاره نمود:
- تسمه پروانه در بخش جلویی موتور نصب می‌شود. این تسمه موظف است نیروی دورانی موتور را به اجزایی نظیر پمپ آب، پمپ هیدرولیک، فن رادیاتور، دینام و سیستم تهویه هوا انتقال دهد. در خودروهای امروزی این تسمه را با نام تسمه مارپیچ هم می‌شناسند.
- تسمه تایم یکی دیگر از انواع تسمه خودرو است. این تسمه، زمان باز و بست شدن سوپاپ‌ها را برای انتقال نیروی گشتاور به میل‌لنگ تنظیم می‌کند.
تسمه دينام چيست؟
تسمه دینام (تسمه پروانه) یکی از قطعات مهم در خودروست که انرژی چرخشی موتور را به دینام منتقل می‌کند. دینام نیز این انرژی مکانیکی و دورانی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌نماید. سپس از آن، برای تامین برق قطعات الکتریکی ماشین استفاده می‌کند.
در برخی خودروها تسمه پروانه، تنها برای انتقال انرژی به دینام به کار نمی‌رود. بلکه در کنار آن، نیروی لازم را برای حرکت سیستم‌هایی نظیر واترپمپ، تهویه مطبوع و پمپ فرمان هیدرولیک تامین می‌کند.
کار تسمه دینام چیست؟
همان‌طور که گفتیم تسمه دینام در بخش جلویی موتور و طرف چرخ سمت راست قرار دارد. این تسمه با به حرکت درآوردن دینام، انرژی مکانیکی را به الکتریکی تبدیل می‌کند. در نتیجه انرژی برق لازم برای قطعات الکتریکی خودرو از جمله باتری، شمع‌ها و … تامین می‌شود. علاوه بر این تسمه پروانه، انرژی موتور را به قطعات دیگری نظیر پمپ هیدرولیک فرمان، کمپرسور سیستم تهویه مطبوع و کولر خودرو انتقال می‌دهد. از این رو می‌تواند حرکت این قطعات را امکان‌پذیر کند.
سیستم قدیم تسمه‌های خودرو و مشکلات آن
در خودروهای قدیمی برای هر یک از سیستم‌های ماشین، یک تسمه به خصوص وجود داشت. استفاده از تسمه‌های متعدد در این خودروها، مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کرد. به طور مثال با خراب شدن یکی از آن‌ها، می‌بایست تمام تسمه‌ها را باز کرده و به دنبال قطعه معیوب می‌بودیم. این کار در کنار صرف زمان زیاد، هزینه‌های تعمیر را هم بالا می‌برد. در نتیجه خودروسازان در پی یافتن راه‌حلی برای این مشکل برآمدند.
تسمه دینام مارپیچ؛ راه حل مشکل!
تسمه دینام مارپیچ، راه‌کاری بود که خودروسازان برای حل مشکل تسمه‌های متعدد در خودرو به کار گرفتند. این تسمه از طریق قرقره متصل به میل‌لنگ به حرکت درآمده و با چرخیدن خود، حرکت اجزایی نظیر پمپ آب، سیستم تهویه و دینام را امکان‌پذیر می‌کند. تسمه مارپیچ به سبب گذشتن از میان قرقره‌های مختلف و پیچ و تاب خوردن، به نام مارپیچ شناخته می‌شود.
مزایای استفاده از تسمه مارپیچ دینام در خودرو چیست؟
از جمله مزایایی که استفاده از تسمه مارپیچ دینام در خودروها ایجاد نمود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش زمان و هزینه تعمیر و تعویض تسمه‌های خراب در خودرو
- ایجاد سیستمی کارآمدتر با عملکرد نرم و روان برای انتقال نیروی چرخشی موتور به دیگر اجزای ماشین
- تامین نیروی لازم برای عملکرد بخش‌های مختلف خودرو به وسیله یک تسمه یکسان
- کاهش تعداد تسمه‌ها در سیستم خودرو و بهبود عملکرد آن به وسیله قرقره‌ها و تسمه پروانه
علائم خرابی دینام در خودرو چیست؟
خراب شدن دینام خودرو با علائمی همراه است که شناخت آن‌ها در تشخیص زودهنگام مشکل کمک‌کننده است:
- در برخی از خودروهای پیشرفته، چراغی برای هشدار دینام تعبیه شده است. این چراغ در صورت خرابی دینام روشن شده و راننده را از وجود مشکل مطلع می‌سازد.
- کم شدن نور چراغ‌های ماشین نیز به معنای عدم برق‌رسانی صحیح به آن‌ها بوده و ناشی از خرابی دینام است.
- خوابیدن باتری خودرو در ابتدای صبح نیز می‌تواند در اثر خرابی دینام یا پایان یافتن عمر باتری رخ دهد.
- شنیدن صدای غیرعادی (شبیه به جیرجیر) از زیر کاپوت یا استشمام بوی سوختن بالشتک‌ها یا زغال‌های دینام نیز نشان از خرابی آن دارند.
چه عواملی در خرابی دینام موثر است؟
خرابی دینام خودرو می‌تواند ناشی از وجود مشکل در موارد زیر باشد:
- شل یا سفت بودن بیش از اندازه تسمه دینام
- پوسیدگی و پارگی تسمه در اثر پایان یافتن طول عمر مفید آن
- از بین رفتن زغال دینام در اثر استفاده بیش از اندازه و یا قرار گرفتن آن‌ها در دماهای بسیار بالا
- بالا رفتن میزان نوسانات دینام در اثر خرابی آفتامات
- سوختن سیم‌پیچ و بالشتک‌ها به جهت استفاده بیش از حد از دینام
مشکلات و عواقب ناشی از خرابی تسمه دینام
اگر تسمه دینام خودرو دچار مشکل شده و کارایی‌اش را از دست دهد، تجربه رانندگی با ماشین تغییرات زیادی می‌کند. این تغییرات و عواقب خرابی تسمه مارپیچ دینام عباتند از:
- از کار افتادن پمپ هیدرولیک و سفت شدن فرمان
- اختلال در عملکرد شارژ باتری ماشین و تامین برق برای اجزای الکتریکی
- عدم جرقه‌زنی شمع‌ها و خاموش شدن موتور
- از کار افتادن سیستم تهویه مطبوع و سرد نکردن کولر ماشین
- از کار افتادن واتر پمپ، بالا رفتن دمای آب و جوش آوردن خودرو
- خرابی بلبرینگ هرزگرد یا بلبرینگ تسمه سفت‌کن
- روشن شدن چراغ چک خودرو
علائم سایش و پارگی تسمه دینام
اگر خرابی تسمه دینام ناشی از سایش و پارگی آن باشد، نشانه‌ها و علائم زیر را مشاهده خواهید نمود:
1- ایجاد ترک، شکستگی و پارگی در طول تسمه دینام
این مشکل بر اثر عواملی نظیر رانندگی پرتنش، گرد و غبار زیاد در محیط، عدم تعویض به موقع تسمه و … رخ می‌دهد. شکستن یا ترک برداشتن در طول تسمه دینام را تنها با بررسی آن می‌توان تشخیص داد.
2- شنیدن صدای جیر جیر از زیر کاپوت
یکی دیگر از نشان‌های خرابی تسمه‌ی دینام و پاره شدن آن، شنیدن صدای جیر جیر از زیر کاپوت است. این مشکل در اثر کشیدگی و سفت شدن تسمه رخ می‌دهد.
3- چرب شدن تسمه دینام
برخی از رانندگان هنگام شنیدن صدای جیرجیر از سمت تسمه دینام، اقدام به چرب کردن آن با روغن یا صابون می‌کنند. این کار نه تنها مشکل را برطرف نکرده، بلکه مشکلات دیگری هم به وجود خواهد آورد. با این کار تسمه لیز شده و هنگام چرخیدن به دور قرقره‌ها از جای خود درمی‌آید. علاوه بر این صدای جیرجیر آن هم بیشتر شده و حتی ممکن است موتور را از کار بیاندازد. بنابراین در مواقع تنها راه‌کار مراجعه به تعمیرگاه و تعویض تسمه خراب است.
4- داغ شدن سریع و جوش آوردن مداوم خودرو
همان‌طور که گفتیم یکی از وظایف تسمه پروانه، کنترل حرکت پمپ آب ماشین است. حال اگر این تسمه با مشکل مواجه شود، عملکرد واتر پمپ نیز دچار اختلال خواهد شد. در نتیجه شاهد داغ شدن سریع و جوش آوردن مداوم خودرو هستیم.
5- عملکرد نادرست سیستم هیدرولیک فرمان
شل شدن تسمه دینام در عملکرد سیستم هیدرولیک فرمان نیز تاثرگذارد است. از کار افتادن پمپ هیدرولیک، منجر به سفت شدن فرمان و از بین رفتن نرمی آن می‌شود. در نتیجه رانندگی را با مشکل مواجه می‌کند.
6- سرد نکردن کولر و اختلال در سیستم تهویه
یکی دیگر از نشانه‌های سایش و خرابی تسمه پروانه، سرد نکردن کولر و اختلال در عملکرد سیستم تهویه مطبوع است. زیرا کمپرسور این سیستم تحت کنترل تسمه پروانه بوده و خرابی آن، منجر به از کار افتادن کمپرسور می‌شود.
7- روشن شدن چراغ هشداری باتری
در برخی خودروها چراغی برای شارژ نشدن باتری تعبیه شده است. اگر این چراغ هنگام روشن بودن موتور، روشن شود، به معنای عدم شارژ صحیح باتری خودرو است. یکی از دلایل این مشکل، خرابی تسمه مخصوص دینام و عدم چرخاندن دینام در حین حرکت است.
علت پاره شدن تسمه دینام چیست؟
دلایل زیادی در پاره شدن تسمه دینام موثر هستند. مهم‌ترین این دلایل، کار کردن تسمه بیش از طول عمر مفید آن است. در این شرایط تسمه به مرور زمان ساییده شده، ترک می‌خورد و در نهایت پاره می‌شود. البته دلایل دیگری نظیر شرایط آب و هوایی، وجود گرد و غبار زیاد در اطراف تسمه و رانندگی پر تنش هم بر ایجاد این مشکل تاثیر دارد.
علت صدای تسمه دینام چیست؟
صدای جیر جیر تسمه دینام، یکی از آزاردهنده‌ترین صداهایی است که در خودرو شنیده می‌شود. این صدا ممکن است در اثر علل مختلفی بروز پیدا کند. این علل عبارتند از:
- تعویض نکردن به موقع تسمه و خرابی یا پارگی آن منجر به ایجاد صدای جیر جیر می‌شود.
- خراب شدن یاتاقان فولی نیز صدای تسمه پرونه را ایجاد می‌کند. این مشکل را با اسپری کردن آب روی تسمه می‌توان شناسایی نمود. اگر پس از اسپری آب، صدای جیر جیر ادامه داشت، مشکل مربوط به خرابی یاتاقان یکی از فولی‌هاست.
- عدم تنظیم میزان سفتی تسمه، یکی دیگر از دلایل عمده صدای تسمه مارپیچ دینام است. برای شناسایی این مشکل نیز می‌توان از راه‌کار اسپری آب کمک گرفت. اگر پس از اسپری کردن آب، صدای جیرجیر بیشتر از قبل شد، مشکل از سفتی تسمه یا شل بودن آن است. در این شرایط احتمال خرابی تسمه سفت‌کن زیر دینام یا پوسیدگی خود تسمه وجود دارد.
- تراز نبودن فولی‌ها نیز می‌تواند دلیل ایجاد صدای جیرجیر از زیر کاپوت شود. این مشکل معمولا در اثر کثیفی فولی یا خراب شدن شیارهای آن رخ می‌دهد. در این شرایط بهتر است فولی‌ها توسط تعمیرکار از ماشین جدا شده و پس از تمیزکاری و روغن‌کاری، مجددا روی مدار قرار گیرد.
علت بیرون زدن تسمه دینام چیست؟
مشکل بیرون زدن تسمه دینام در اغلب خودروهایی با موتور XU7 که در سال 93 یا پیش از آن تولید شده‌اند، رخ می‌دهد. اگر شما هم صاحب ماشینی با این ویژگی‌ها هستید و تسمه پروانه آن بیرون زده‌است، مطابق روال زیر آن را بررسی کنید:
- ابتدا پایه پایینی نگهدارنده دینام و پایه پمپ هیدرولیک فرمان را چک کنید. اگر خراب بودند، باید آن‌ها را تعویض کرد. زیرا خرابی آن‌ها منجر به بیرون زدگی تسمه پروانه می‌شود.
- در قدم دوم برای یافتن علت بیرون زدن تسمه مارپیچ دینام، باید به سراغ پولی سر میل‌لنگ بروید. خراب شدن این قطعه یا تاب برداشتن آن هم دلیلی برای بیرون زدن تسمه مورد بحث است.
چرا باید تسمه دینام را تعویض کرد؟
تسمه دینام یکی از قطعات پرکاربرد در خودرو است که با هر بار روشن شدن آن، به طور مداوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. قطعا میدانید که این قطعه از جنس لاستیک تهیه شده و هنگام چرخش مداوم، در معرض گرما قرار می‌گیرد. از این جهت دائما دچار فرسایش شده و پس از مدتی کارایی خود را از دست می‌دهد.
بهتر است هر گاه شاهد روشن شدن چراغ باتری پشت آمپر بودید و یا ماشنتان با جوش آوردن‌های مداوم دست و پنجه نرم می‌کرد، برای تعویض تسمه پروانه (دینام) اقدام کنید. همچنین شنیدن صدای جیرجیر از زیر کاپوت و یا سفت شدن فرمان هیدرولیکی نیز، نشان‌دهنده زمان تعویض این تسمه هستند.
بهترین زمان برای تعویض تسمه دینام
به طور کلی زمان مشخصی برای تعویض تسمه پروانه (دینام) وجود ندارد. بنابراین بهتر است نشانه‌های خرابی آن را به خوبی شناخته و هنگام مواجهه با آن‌ها برای تعویض تسمه اقدام کنید. همچنین می‌توانید در هر نوبت تعویض روغن موتور و فیلتر آن، تسمه پروانه دینام را هم مورد بررسی قرار داده و در صورت نیاز آن را تعویض کنید. با این وجود برخی کارشناسان توصیه می‌کنند به ازای هر 60 هزار کیلومتر رانندگی و یا هر 4 سال یک‌بار، تسمه دینام را تعویض نمایید. البته تعویض این قطعه بهتر است همراه با تعویض کیت کامل آن صورت پذیرد. به عبارت دیگر هنگام تعویض تسمه پروانه، توصیه می‌شود هرزگرد و تسمه سفت‌کن آن را هم تعویض نمایید.
ناشناس
سلام چراغ دینامم روشن میشه گاز میدم خاموش میشه دلیلش چیه
یزدان
سلام درصوتی سالم بودن دینام همچون مشکل دارم باطری نو گرفتم ولی باز صبح استارت نمیخوره
ناشناس
سلام ماشین‌پیکان باطری خوب شارژ نمیکند در صورتیکه دینام را بردم دستگاه زدم هیچ ایرادی ندارد چند جا بردم همشون میگن سالمه رفتم باطری تازه خریدم باز همون شرایط اول را داره شب چراغ میگیرم صبح استارت نمیخوره نمیدونم چکار کنم
سعید احمدی
با عرض سلام و سپاس فراوان بخاطر مقاله بسیار ارزشمندتون بسیار جامع و زیبا بود ، ممنون
سارا حجتی
مطلب مفیدی بود ممنون