ناک زدن خودرو مشکلی که اغلب رانندگان روی آن اتفاق نظر دارند. بیشتر رانندگان و مالکان ماشین در سراسر جهان از سروصدای موتور خودروها شکایت دارند. در این میان شنیدن صدایی شبیه به ضربه از زیر کاپوت، بیش از دیگر صداها، توجه سرنشینان خودرو جلب می‌کند. ضمن این‌که نشان از مشکلی جدی در موتور نیز دارد. بنابراین ضروری است اطلاعات خود را درباره صدای ناک در موتور بالا ببریم. این مقاله از رادار به مبحث فوق پرداخته و دلایل و راه‌کارهای تشخیص ناک را بیان می‌کند.
ناک زدن موتور به چه معناست؟
ناک زدن موتور (KNOCK)، یکی از صداهای خودرو است که از زیر کاپوت شنیده می‌شود. این صدا در اثر مشکل فنی در موتور ماشین ایجاد می‌شود که شبیه به ضربه زدن است. به طور معمول سوختن ناقص بنزین در سیلندر، موجب ایجاد صدای ناک در موتور می‌شود. اما این سوختن ناقص از کجا نشأت می‌گیرد؟
ضعیف بودن شمع‌ها و یا عدم کیفیت مناسب سوخت، باعث احتراق زودرس و نادرست در موتور می‌شود. در این شرایط سوخت به طور یکجا مشتعل نشده و در بازه‌های متوالی و کوتاه می‌سوزد. در نتیجه زمان‌بندی پیستون برهم خورده و صدای ناک از سوی آن به گوش می‌رسد. این مشکل بیشتر در زمان دور پایین موتور و در دنده‌های سبک نمود پیدا می‌کند. گاهی نیز رانندگی با دنده مرده باعث نمایان شدن این مشکل می‌گردد.
صدای ناک موتور چطور است؟
صدای ناک موتور به عنوان یکی از شایع‌ترین مشکلات خودروهای امروزی به ویژه در ایران، شبیه به تق تق است. در واقع صدایی همچون بهم خوردن اجسام فلزی و ضربه مانند را می‌توان به ناک زدن موتور نسبت داد. این صدا معمولا هنگامی که پدال گاز را فشار می‌دهید، به گوش می‌رسد. اما با رها کردن پدال گاز، قطع خواهد شد. سپس با گرفتن مجدد پدال گاز، دوباره شنیده می‌شود.
ناک زدن موتور چه مشکلاتی به وجود می‌آورد؟
از جمله مشکلاتی که در اثر ناک زدن موتور رخ می‌دهد، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ایجاد خوردگی و خط و خش در بدنه سیلندر
- وارد شدن فشار نامتناسب به میل‌لنگ و یاتاقان‌ها
- تغییر یافتن شکل ظاهری شاتون‌ها
- کاهش قدرت و توان موتور
- افزایش میزان آلایندگی‌های تولیدی در خودرو
- نشت دود و گاز از واشرها
- ذوب شدن و از بین رفتن رینگ و پیستون‌ها در موارد حاد
- از بین رفتن کارایی شمع‌ها و سرامیک آن‌ها
- ذوب شدن سوپاپ خروج دود
- ذوب شدن، سوراخ شدن و تخریب کامل سرسیلندر
راه‌کار سازندگان خودرو در مقابله با ناک موتور
همان‌طور که گفتیم ناک موتور مشکلات زیادی برای خودرو به وجود می‌آورد. بنابراین بدیهی است که سازندگان در پی راهی برای مقابله با این پدیده باشند. در ادامه دو راه‌کار سازندگان ماشین برای حل مشکل ناک در موتور را بیان می‌کنیم:
1- سنسور ناک
سنسور ناک موظف است ضربات ناشی از احتراق زودرس موتور (خودسوزی) را شناسایی کرده و به اطلاع ایسیو برساند. سپس ECU بسته به شرایط این احتراق، جرقه‌زدن شمع‌ها را به تاخیر انداخته و تاحدودی مشکل را کمرنگ می‌کند. البته باید بدانید که این تاخیر در جرقه‌زنی موجب کاهش قدرت موتور نیز خواهد شد.
امروزه سنسور ناک بر روی بعضی از خودروها تعبیه شده است.
2- سیستم APC
سیستم APC (Automatic Performance Control) یکی دیگر از راه‌کارهای سازندگان برای مقابله با ناک زدن موتور است. البته این سیستم تنها در خودروهای توربوشارژ وجود داشته و اولین بار توسط ساب معرفی شد. در حالت کلی APC، فشار وارده بر توربو را در زمان ناک موتور کاهش می‌دهد.
دلایل موثر در ناک زدن موتور چیست؟
می‌دانید در موتورهای احتراق داخلی، دارای زمان‌بندی 4 حالته هستند. طوری که در هر لحظه، مخلوط سوخت و هوا وارد سیلندرهای مشخصی شده و سپس با جرقه شمع، مشتعل می‌شوند. این در حالی است که دیگر سیلندرها در حال تخلیه دود و گاز ناشی از احتراق مرحله پیشین خود هستند. حال اگر مشکلی در موتور رخ داده و باعث احتراق زودرس در سیلندر شود، ناک زدن موتور رخ می‌دهد. قطعا تشخیص زودهنگام منشا مشکل، می‌تواند از بروز آسیب‌های بعدی بکاهد. به همین سبب لازم است دلایل موثر در ناک موتور را بشناسیم که عبارتند از:
1- کیفیت پایین سوخت
هر پیشرانه‌ای برای تامین انرژی لازم از سوخت استفاده می‌کند. بدیهی است کیفیت پایین سوخت در احتراق و عملکرد درست پیشرانه تاثیر منفی می‌گذارد. پایین بودن کیفیت سوخت می‌تواند باعث احتراق زودهنگام آن در اثر حرارت داخلی سیلندر شود. در نتیجه زمانی که شمع جرقه می‌زند، سوخت در میانه‌های احتراق بوده و انرژی لازم برای حرکت ماشین فراهم نمی‌آید. این مسئله منجر به ضربه زدن زیر کاپوت شدن و صدای ناک را ایجاد می‌کند.
2- پایین بودن عدد اکتان سوخت
هر کارخانه‌ای با توجه به شرایط موتور خودرو، عدد اکتان مناسب سوخت را اعلام می‌کند. اگر مالک از سوختی با عدد اکتان پایین‌تر برای ماشینش استفاده کند، صداهای غیرعادی در موتور ایجاد خواهد شد. به طور معمول اکتان بنزین سوپر حدود 91 و اکتان بنزین معمولی 85 است. این در حالیست که بهترین اکتان برای خودروهای امروزی عدد 98 می‌باشد. بنابراین واضح است که استفاده از بنزین سوپر انتخاب بهتری برای تامین سلامتی پیشرانه و عملکرد کارآمد آن است.
3- ترکیب نادرست سوخت و هوا در سیلندر
ترکیب نادرست سوخت و هوا در سیلندر یکی دیگر از دلایلی است که باعث ناک زدن موتور می‌شود. در این شرایط احتراق ناقص در سیلندر رخ داده و فشار زیادی به پیستون و سیلندر وارد می‌شود. بنابراین پیشرانه صدایی شبیه به ضربه زدن را به وجود می‌آورد.
4- استفاده از شمع نامناسب
شمع‌های موجود در بازار بر اساس ساختار خود دارای مقاومت حرارتی مختلفی هستند. بنابراین استفاده از شمع نامناسب و غیراستاندارد منجر به اختلال در سیکل موتور می‌شود. علاوه بر این عدم تعویض به موقع شمع خودرو نیز می‌تواند باعث احتراق نادرست در موتور شود. در نتیجه شاهد مشکل ناک زدن موتور خواهیم بود.
5- ایراد در زمان‌بندی پیشرانه
موتورهای درون‌سوز بر اساس سیستم چهار زمانه شامل مراحل مکش، تراکم، انفجار و تخلیه فعالیت می‌کنند. این فرآیند چهارگانه در هر سیلندر به طور مجزا اجرا و مدیریت می‌شود. البته معمولا در موتورهای چهار سینلدر خطی، سیلندرهای 1 و 4 به طور همزمان و سیلندرهای 2 و 3 نیز به صورت همزمان فعالیت می‌کنند. در این میان ایسیو وظیفه کنترل فعالیت این سیلندرها را برعهده دارد. اگر خطایی در این کنترل رخ دهد، شاهد احتراق نامنظم در موتور و ناک زدن خواهیم بود. برای حل این مشکل بهتر است به سراغ شستشوی انژکتور و یا تعویض شمع‌ها بروید.
6- ایراد در سیستم سوخت‌رسانی
سیستم سوخت‌رسانی در خودروهای درون‌سوز از قطعاتی نظیر سنسور اکسیژن، انژکتور، پمپ سوخت، لوله‌های انتقال و … تشکیل شده است. بروز مشکل در هر یک از این قطعات می‌تواند منجر به ناک زدن موتور شود. به طور مثال خرابی سنسور اکسیژن و یا انژکتور باعث کمبود هوای مورد نیاز در موتور می‌شود. این در حالیست که سوخت به میزان کافی وارد سیلندر شده است. در چنین شرایطی انفجارهای متعددی درون سیلندر رخ داده و موتور ناک می‌زند.
مشکل خرابی سنسور اکسیژن و ناک موتور در خودروهای دارای موتور TU5 بیش از دیگر ماشین‌ها، شایع است.
7- معیوب شدن سنسور ناک
همان‌طور که گفتیم سنسور ناک در خودروهای مدرن امروزی وظیفه تشخیص ناک موتور و اطلاع آن به ایسیو را دارد. از این رو اگر این قطعه دچار مشکل شود، احتمال تشخیص ناک برای ECU سخت بوده و آسیب‌های بیشتری در انتظار پیشرانه است.
8- خرابی یاتاقان‌ها
دلایلی که تا اینجا برای مشکل ناک زدن موتور عنوان کردیم، مربوط به سیلندرها و احتراق ناقص درونشان بود. اما باید بدانید که علل ناک پیشرانه تنها به این موارد ختم نمی‌شود. بلکه خرابی قطعات دیگری نظیر یاتاقان‌ها نیز می‌تواند صدای ضربه در موتور را ایجاد کند.
زمانی که سوخت و هوا در سیلندر مشتعل می‌شود، انرژی آن به پیستون‌ها انتقال یافته و باعث حرکت بالا و پایینشان می‌شود. در نتیجه میل‌لنگ به چرخش درآمده و قدرت را به دیفرانسیل خودرو می‌رساند. یاتاقان‌ها در این فرآیند انتقال نیرو نقش بسیار مهمی دارند. طوری که با گذر زمان دچار اصطکاک شدید شده و احتمال فرسایش آن‌ها وجود دارد. فرسوده شدن یاتاقان‌ها باعث لغزش آن‌ها حین کار شده و صدای ضربه مانندی ایجاد می‌کند.
9- خراب شدن بلبرینگ‌ها و تسمه تایم
زمانی که موتور کار می‌کند، تسمه‌ای به حرکت درمی‌آید که به قرقره‌های مختلفی در کل موتور متصل است. این تسمه که به تسمه تایم معروف است برای کارکرد آرام و بدون سروصدا به کشش مناسبی نیاز دارد. اگر این کشش به اندازه لازم نبوده و تسمه بیش از حد کشیده شود، صدای ناک موتور به گوش خواهد رسید. کار نکردن صحیح دستگاه کشش و یا خارج شدن یکی از قرقره‌ها از جمله دلایل بهم خوردن میزان کشش تسمه تایم هستند. علاوه بر این‌ها فرسودگی و طول عمر زیاد نیز باعث خرابی تسمه شده و باید تعویض شود.
تسمه تایم به روی مجموعه‌ای از بلبرینگ‌های متحرک، حرکت می‌کند. این بلبرینگ‌ها در طول زمان دچار فرسایش شده و از جایگاه خودو خارج می‌شوند. در نتیجه فرآیند کاری تسمه تایم بهم خورده و صدایی شبیه به ضربه در موتور ایجاد خواهد شد. البته ممکن است در اثر این اتفاق صدای جیرجیر تسمه نیز به گوش برسد.
10- وضعیت نامناسب روغن موتور
روغن موتور موظف به روغن‌کاری قطعات داخلی پیشرانه و کاهش دما و اصطکاک درون موتور می‌باشد. اگر این روغن کمتر از مقدار استاندارد بوده و یا در طول زمان کارایی و خاصیت خود را از دست داده باشد، سرسیلندر به درستی روغن‌کاری نشده و صدای ناک به گوش می‌رسد. بنابراین لازم است در زمان مناسب آن را تعویض نمایید.
11- نامیزان بودن زمان‌بندی دلکو
در گذشته خودروهای کاربراتوری و برخی از مدل‌های انژکتوری دارای قطعه‌ای به نام دلکو بودند. دلکو در این ماشین‌ها وظیفه تقسیم برق را برعهده داشت. از این رو نامیزان بودن زمان‌بندی دلکو موجب بد کار کردن موتور و ناک زدن آن می‌شود.
روش تشخیص ناک زدن موتور
برای تشخیص ناک زدن موتور تنها باید به گوش‌هایتان اعتماد کنید. اگر صدایی شبیه به برخورد قاشق و چنگال و یا دو قطعه فلزی به هم به گوشتان رسید، احتمال را بر ناک زدن بگذارید. این صدا بیشتر در دورهای پایین موتور و هنگام رانندگی با دنده مرده شنیده می‌شود.
چطور مشکل ناک موتور را رفع کنیم؟
برای حل مشکل ناک بنزین باید راه‌کارهای زیر را انجام دهیم:
- استفاده از بنزین با عدد اکتان توصیه شده توسط کارخانه
- استفاده از مکمل‌های بالابرنده عدد اکتان در صورت نیاز
- تعویض به موقع شمع و وایرهای خودرو
- تست ولتاژ باتری ماشین در فواصل زمانی مشخص و اطمینان از کارکرد صحیح آن
- بررسی و اصلاح زمان‌بندی دلکو
- بررسی سطح مایع خنک‌کننده و سلامت سیستم خنک‌سازی ماشین
- استفاده از ضدیخ با خاصیت ضدجوش در رادیاتور
- بررسی سطح روغن موتور و سلامت و کیفیت آن
- فیلرگیری سوپاپ‌ها مطابق با اعداد اعلامی از سوی کارخانه سازنده
رفع ناک زدن موتور با ریمپ
ریمپ کردن ایسیو یک راه‌کار تاثیرگذار در رفع ناک زدن موتور است. با ریمپ ECU و تغییرات زمان‌بندی آوانس جرقه‌زنی می‌توان به راحتی ناک را از بین برد. زیرا به طور معمول دلیل Knock در موتور کیفیت پایین بنزین داخلی است. این کار به موتور کمک می‌کند، مطابق با کیفیت بنزین فعالیت نموده و دیگر خبری از صدای ضربه نخواهد بود.
سخن پایانی
ناک زدن موتور از جمله مشکلاتی است که در موتورهای درون‌سوز رخ می‌دهد. این مشکل بیشتر در دورهای پایین موتور و هنگام رانندگی با دنده مرده رخ می‌دهد. عامل اصلی ناک را می‌توان کیفیت پایین بنزین دانست. امروزه خودروها دارای سنسور ناک بوده و می‌توانند تاحدودی مشکل ناک را به طور خودکار حل کنند. اما با این حال لازم است منشا این مشکل را شناسایی کرده و برای رفع آن بکوشید. زیرا در طولانی مدت مشکلات زیادی برای پیشرانه به وجود خواهد آورد.