تعویض شمع خودرو در زمان مناسب، تاثیر قابل توجهی بر عملکرد صحیح موتور دارد. نیاز هر راننده‌ایست که با سیستم جرقه‌زنی ماشین آشنا بوده و بداند بهترین زمان برای تعویض شمعها چه وقت است. زیرا درست کار نکردن شمعها، عملکرد سایر قطعات موتور را نیز با مشکل مواجه می‌کند.
در این مطب توضیحاتی درباره سیستم جرقه‌زنی، کاربرد آن و مشکلات عدم تعویض شمع خودرو بیان می‌کنیم. با رادار همراه باشید.
شمع خودرو و کاربرد آن در موتور ماشین
شمع خودرو یکی از قطعات موتور است که در سرسیلندر قرار می‌گیرد. وظیفه این قطعه تامین انرژی الکتریکی در محفظه احتراق برای سوختن بنزین و هواست. این عمل به کمک دو الکترود جدا از هم در شمع صورت می‌گیرد که تنها شکاف کوچکی میانشان وجود دارد. در واقع شمع نیروی الکتریکی را از دلکو یا کویل دریافت کرده و با ایجاد جرقه در سیلندر، منجر به انفجار سوخت و هوا می‌گردد. به این ترتیب پیستون‌ها به حرکت درآمده، ماشین روشن شده، قدرت خود را حفظ کرده و مخلوط سوخت و هوا به آهستگی می‌سوزد.
البته وظیفه شمعها تنها به جرقه‌زنی در ماشین منتهی نمی‌شود. بلکه این قطعه موظف است رسوبات حاصل از موادافزودنی سوخت یا سایر آلاینده‌های درون سیلندر را از بین ببرد.
علل مهم در تعویض شمع خودرو
بدیهی است که ماشین بدون جرقه حاصل از شمع روشن نمی‌شود. به همین منظور سلامت و کیفیت شمعها در عملکرد موتور خودرو موثر بوده و خرابی آنها منجر به کاهش توان ماشین می‌شود. طوری که هنگام استارت زدن، خودرو بد روشن شده و حتی زمان شتاب‌گیری نیز عملکرد مناسبی نخواهد داشت. زیرا خرابی شمع باعث احتراق ناقص (میس فایر) شده و افت توان موتور را به همراه دارد. بنابراین باید شمع‌های خراب را از چرخه موتور ماشین خارج کرده و آنها را با نمونه‌های نو و سالم جایگزین نمود.
البته تنها دلیل تعویض شمع، خرابی آن نیست. بلکه شمع‌هایی که مدت زیادی از عمرشان می‌گذرد، نیز باید تعویض شوند. زیرا این شمع‌های کهنه در طول زمان دچار رسوبات ناشی از سوخت و هوا شده‌اند و گاها باعث احتراق زودهنگام در موتور می‌گردند. این مسئله انرژی ماشین را با نامنظمی و افت مواجه می‌کند.
علائم و نشانه‌های تعویض شمع خودرو
حال که با عملکرد شمع در موتور آشنا شدیم، بهتر است به سراغ علائم و نشانه‌های تعویض شمع خودرو برویم:
1- افزایش مصرف سوخت
یکی از مهم‌ترین علائم فرارسیدن زمان تعویض شمع خودرو ، افزایش مصرف سوخت است. خراب شدن شمعها منجر به احتراق ناقص در سیلندرها شده و این مسئله مصرف سوخت را تا 30درصد نسبت به حالت عادی بالاتر می‌برد. زیرا خودرو قادر به اجرای دستورات راننده با مصرف عادی سوخت نیست. در نتیجه مصرف آن را بالاتر می‌برد تا بتواند خواسته‌های راننده را انجام دهد. این درحالیست که بخشی از این سوخت در اثر عملکرد نادرست شمع، بدون سوختن از خودرو خارج می‌شود.
2- بروز مشکل در شتاب گیری
گاهی اوقات هنگام فشردن پدال گاز به خصوص در جهت شتاب‌گیری، شاهد عدم تغییر در سرعت خودرو هستیم. گاهی نیز این تغییر با تاخیر و به کندی صورت می‌گیرد. در این شرایط احتمال خرابی شمعها و یا کثیف شدن آنها وجود دارد. زیرا عملکرد صحیح و به موقع شمع در موتور، عامل مهمی در شتاب‌گیری ماشین است. در این مواقع باید به فکر بررسی و تعویض شمع خودرو باشید.
3- تغییر رنگ و کدر شدن شمعها
یکی دیگر از نشانه‌های تعویض شمع خودرو ، تغییر رنگ و کدر شدن شمع‌هاست. در این مواقع شمع تیره شده و به سمت سیاه شدن می‌روند. این مسئله، نشانه‌ای واضح و روشن از خرابی شمع است. این درحالی است که شمع سالم، رنگی خاکستری مانند دارد.
4- ریپ زدن ماشین و ایجاد صدا در موتور در حالت درجا
گاهی اوقات عایق مخصوص شمعها دچار شکستگی یا ترک خوردن می‌شود. در نتیجه آن، دو سر الکترودهای شمع با مشکل مواجه شده و جرقه در سیلندر ایجاد نمی‌شود. این اتفاق منجر به ایجاد صدا در موتور، لرزش، ارتعاش و بد کار کردن ماشین به خصوص در حالت درجا می‌گردد. در این شرایط سوخت سوزانده نشده، سنسور اکسیژن ماشین را به اشتباه انداخته و میزان ترکیب سوخت در سیلندر بهم می‌خورد. بنابراین شاهد ریپ زدن خودرو نیز خواهیم بود. در این شرایط باید به بررسی و تعویض شمع خودرو بپردازید.
5- احتراق ناقص یا میس‌فایر در سیلندرها
میس فایر در موتور ناشی از عدم احتراق صحیح سوخت و هوا در سیلندرهاست. یکی از دلایل این اتفاق، عدم عملکرد درست شمع‌هاست. هرگاه خودرو دچار احتراق ناقص شود، آلودگی‌های بسیاری از اگزوز آن خارج شده و به محیط زیست آسیب می‌رساند. این مسئله آسیب‌های جدی به پیشرانه نیز وارد می‌کند. از این رو باید هنگام مواجه با احتراق ناقص در موتور به بررسی شمعها بپردازید. در صورت نیاز نیز آنها را تعویض کنید.
6- سخت روشن شدن ماشین
ایراد در شمع‌های ماشین می‌تواند منجر به روشن نشدن خودرو و یا سخت روشن شدن آن گردد. زیرا جرقه کافی در سیلندرها ایجاد نشده و احتراق صورت نمی‌گیرد. به همین منظور موتور، نیروی لازم برای به حرکت درآوردن ماشین را نخواهد داشت. بنابراین اگر ماشین شما به سختی روشن می‌شود، بهتر است به فکر تعویض شمع خودرو باشید.
۷- روشن شن چراغ چک موتور
اگر شمع‌های خودرو از کار بیفتند، منجر به احتراق ناقص سوخت در موتور می‌شود. در اثر این اتفاق، بنزین مشتعل نشده در کاتالیزور انباشته شده و پس از مدتی همانجا مشتعل می‌شود. در نهایت سرامیک‌های ظریف موجود در کاتالیزور آسیب دیده و فرم خود را از دست می‌دهند. آسیب دیدن کاتالیزور باعث اختلال در عملکرد آن شده و میزان گازهای آلاینده خروجی از اگزوز افزایش می‌یابد. این اتفاق باعث روشن شدن چراغ چک موتور و کاهش توان و قدرت ماشین می‌شود. طوری که سرعت خودرو بیش از 110 کیلومتر بر ساعت نخواهد رفت. در این شرایط بوی نامطبوعی از اگزوز نیز به مشام می‌رسد.
بهترین زمان برای تعویض شمع خودرو
قطعا تعویض شمع خودرو باید در زمان مناسبش انجام شود. زیرا تعویض آن زودتر از موعد مقرر، نتیجه‌ای جز افزایش هزینه‌های جانبی ماشین در پی ندارد. تاخیر در تعویض آن نیز مشکلات متعددی برای خودرو به وجود می‌آورد که برخی از آنها در ابتدای مقاله ذکر کردیم.
به طور کلی خودروسازان توصیه می‌کنند به ازای هر 50000 کیلومتر رانندگی، باید شمع‌های ماشین را تعویض کنید. البته این بازه به عوامل مختلفی از جمله نوع، مدل و سطح کیفی شمع نیز بستگی دارد. به طور مثال شمع‌های مسی کوتاه‌ترین طول عمر را دارند. اما شمع‌های ساخته شده از مواد پیشرفته‌تر، طول عمری تقریبا 4برابر بیشتر از شمع‌های مسی دارند.
تعویض شمع خودرو چه مزیت‌هایی دارد؟
تعویض شمع خودرو در بهبود عملکرد موتور تاثیر زیادی دارد. البته به شرط آن که شمعها کهنه یا خراب شده باشند. زیرا خرابی یکی از قطعات موتور ماشین در عملکرد دیگر قطعات نیز تاثیر منفی داشته و می‌تواند منجر به کاهش توان موتور شود. در ادامه برخی از مهم‌ترین مزیت‌های تعویض شمع خودرو را بیان می‌کنیم:
1- کاهش مصرف سوخت در موتور
یکی از مهم‌ترین تاثیرات تعویض شمع خودرو، کاهش مصرف سوخت در موتور است. زیرا شمع خراب و آسیب‌دیده منجر به احتراق ناقص در سیلندرها شده و بخش قابل توجهی از سوخت را هدر می‌دهد. این در حالی است که اگر احتراق به درستی در سیلندر رخ دهد، توان مورد نیاز راننده با مصرف مقدار کمتری از سوخت فراهم می‌آید. البته نوع شمع مورد استفاده در موتور نیز در این مسئله تاثیر زیادی دارد. به طور مثال شمع‌های ایریدیومی و پلاتینیومی، قدرت جرقه‌زنی بالایی داشته و منجر به اشتعال کامل سوخت می‌شود. اما جرقه‌زنی در شمع‌های نیکلی ضعیف و نامنظم بوده و انرژی کافی برای حرکت خودرو را ایجاد نمی‌کند. در نتیجه موتور برای کسب نیروی لازم برای حرکت، مجبور به سوزاندن مقدار بیشتری از سوخت می‌شود.
تعویض به موقع شمع خودرو و استفاده از شمع‌های باکیفیت در افزایش شتاب نیز تاثیر مثبت دارد. هر چه قدرت و دقت یک شمع در ایجاد جرقه بیشتر باشد، خودرو در زمان کوتاه‌تری انرژی لازم برای افزایش سرعت را به دست می‌آورد. در نتیجه تایم شتاب‌گیری آن کوتاه‌تر خواهد بود.
شمع‌های ایریدیومی و پلاتینیومی نسبت به دیگر مدل‌ها، 27 درصد بیشتر از انرژی سوخت درون سیلندر استفاده می‌کنند. این شمعها دقت بالایی نیز در زمان‌بندی جرقه‌ها دارند. در نتیجه احتراق درون سیلندرها بدون خطا و با دقت زیاد انجام می‌شود. بنابراین خودرو می‌تواند در زمان مناسب به شتاب کافی دست یابد.
3- کارکرد بهتر موتور خودرو
دیگر مزیت تعویض شمع خودرو در زمان مناسب، کارکرد بهتر موتور است. به طور معمول شمعها پس از گذراندن عمر مفید خود، دچار اختلال‌هایی در جرقه‌زنی می‌شوند. طوری که دقت و قدرت اولیه خود را از دست می‌دهند. در نتیجه جرقه‌های نامنظم در موتور ایجاد کرده و باعث افت توان و ایجاد صدا و لرزش در موتور می‌شود. در این زمان با تعویض شمعها می‌توان مشکلات پیش آمده را مرتفع نموده و عملکرد موتور را بهبود بخشید.
آیا باید شمع‌های خودرو را سرویس کرد؟
اگر موتور خودرو بد کار می‌کند و اصطلاحا دچار مشکل بدسوزی است، احتمال آلودگی شمعها وجود دارد. این مشکل راندمان کاری موتور را کاهش داده و در عملکرد آن تاثیر منفی می‌گذارد. بنابراین بهتر است هر از گاهی شمع‌های خودرو را سرویس کرده و از تمیز بودنشان اطمینان حاصل کنید.
نحوه تعویض شمع خودرو چگونه است؟
برای تعویض شمع خودرو می‌توانید مطابق مراحل زیر اقدام کنید:
- درب کاپوت را باز کرده و به دنبال وایر شمعها باشید. معمولا وایر شمعها بسته به نوع و مدل آنها، بین 4 تا 8 عدد است.
- حال بخش مربوط به اتصال وایرها را به آرامی جدا کنید. توجه داشته باشید که کشیدن وایر شمعها از قسمت میانی، موجب خرابی پیشرانه خواهد شد.
- سپس اطراف ورودی پیشرانه را تمیز کنید. این کار به افزایش عملکرد موتور کمک شایانی می‌کند.
- در این مرحله باید از مطابقت میان شمع‌های قدیمی و شمع‌های جدید اطمینان حاصل نمایید.
- حال شمع‌های جدید را روغن‌کاری کرده و با کمک ابزار مناسب در جای خود قرار دهید.
- توجه داشته باشید که سفت بستن شمعها، بیش از اندازه مجاز باعث صدمه دیدن سرسیلندر خواهد شد.
سخن پایانی
شمع خودرو یکی از مهم‌ترین اجزای آن است که عدم تعویض به موقع آن در کارکرد موتور تاثیر منفی می‌گذارد. طوری که مصرف سوخت بالاتر رفته و شاهد افت توان و شتاب ماشین خواهیم بود. به همین منظور باید با علائم و نشانه‌های خرابی شمع آشنا بوده و در موعد مناسب برای تعویض آنها اقدام نمود. به طور کلی پیشنهاد می‌شود با گذشت 50 هزار کیلومتر از عمر شمعها، آنها را تعویض کنید.
اگر سوالی دارید که در این مقاله به آن پاسخ ندادیم، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
سید مجید علوی
سلام ممنون اطلاعات درج شده کامل وکار
جعفر زارع
سلام یدونه از شمعها خیلی سفت شده بود و باز نمیشد که با زورزدن رزوه سر سیلندر هرز شد ولی شمع باز نشد بعد که ماشین رو روشن کردم شمع ترکید و زد بیرون سریع ماشین رو خاموش کردم و شمع جدید رو بستم
بعد که روشن کردم ماشین سر و صدای عجیبی میده علت چیه