واشر سرسیلندر قطعه‌ای مهم در موتور خودرو است که برخلاف تصور عموم افراد، وظایف متفاوتی نسبت به سیلندر دارد. البته این وظایف تکمیل‌کننده فعالیت‌های سیلندر بوده و در راستای تامین نیروی لازم برای حرکت ماشین هستند. به طور کلی می‌توان کمپرس کردن موتور و عایق‌بندی آن را وظیفه اصلی واشر سر سیلندر دانست. برای آشنایی بیشتر با این قطعه و علائم سوختن و از کار افتادن آن، ادامه این مقاله رادار را بخوانید.
معرفی واشر سرسیلندر
همان‌طور که در مقالات قبل اشاره کردیم، موتور از قطعات و اجزای مختلفی تشکیل شده است. برخی از این قطعات عبارتند از بلوک سیلندر، سرسیلندر، واشر سرسیلندر، پیستون، میل‌لنگ، میل سوپاپ و … . تمام این قطعات داخل بلوک سیلندر قرار داشته و سرسیلندر به روی آن‌ها نصب می‌شود. واشر سرسیلندر نیز میان سرسیلندر و بلوک سیلندر قرار می‌گیرد. تا از این طریق مانع از خروج سوخت و گاز از سیلندرها و نفوذ آب و روغن به آن‌ها شود. از این رو می‌توان وظیفه این واشر را عایق‌بندی موتور و محافظت از درزها دانست. سلامت و کیفیت واشر سر سیلندر منجر به ایجاد انفجار بهینه در سیلندرها شده و قدرت موتور را افزایش می‌دهد. علاوه بر این با جلوگیری از خروج فشار ناشی از انفجار، حرکت پیستون به سمت پایین سیلندر را راحت‌تر می‌کند.
مهم‌ترین وظایف واشر سرسیلندر
گفتیم که واشر سرسیلندر میان بلوک موتور و سرسیلندر قرار می‌گیرد تا فضای میان آن‌ها را آب‌بندی کند. در ادامه مهم‌ترین وظایف این قطعه را به طور مفصل شرح می‌دهیم:
1- آب‌بندی سیلندر
زمانی که موتور خودرو در حال کار است، فشار سیلندر در مدل‌های بنزینی تا 700 psi و در مدل‌های دیزلی تا 2000 psi می‌رسد. حال اگر اطراف سیلندرها به خوبی آب‌بندی نشود، احتمال نشت سوخت و هوا به بیرون وجود دارد. این مسئله منجر به کاهش قدرت موتور و در نهایت کاهش سرعت خودرو می‌شود. به همین منظور واشر سرسیلندر موظف است تحت فشار و حرارت بالا، درز میان سیلندر و سرسیلندر را آب‌بندی کند.
2- هدایت مایعات
برای کنترل دما در موتور و همچنین روان‌کاری قطعات، نیازمند ایجاد مسیرهایی برای حرکت آب و روغن هستیم. در این راستا، واشر سرسیلندر مسیرهایی جهت حرکت این مایعات میان بلوک موتور و سرسیلندر فراهم می‌آورد. به این ترتیب دمای سوپاپ و شمع‌ها تنظیم شده و حرکت سوپاپ‌ها و پیستون‌ها روان می‌شود. البته واشر مورد بحث باید طوری عمل کند که این مایعات وارد محفظه احتراق نشوند. در غیر این صورت قدرت و راندمان موتور به کاهش یافته و قطعات آسیب می‌بینند.
3- حفظ و نگهداری مایعات
مسیرهای مخصوص عبور مایع خنک‌کننده و روغن موتور در واشر سرسیلندر، تنها چند میلی‌متر با هم فاصله دارند. یکی از وظایف این واشر ممانعت از ترکیب این مایعات با یک‌دیگر است. علاوه بر این باید از نزدیک شدن گازهای احتراق به مسیرهای حرکت مایعات نیز جلوگیری نماید. به این ترتیب کیفیت مایعات حفظ شده و عملکرد خود را از دست نمی‌دهند.
نحوه کار واشر سرسیلندر
واشر سرسیلندر میان بلوک موتور و سرسیلندر قرار می‌گیرد. وظیفه آن نیز ایجاد یک آب‌بندی کامل میان سیستم‌های روغن‌رسانی، مایعات خنک‌کننده و احتراق درون موتور است. این واشر معمولا از جنس پنبه نسوز و ترکیب مس و فولاد ساخته می‌شوند. به این ترتیب به خوبی از پس وظایف و کارهای محوله برآمده و فضایی ایزوله برای موتور ایجاد می‌کنند.
جنس رایج واشر سرسیلندر
واشر سرسیلندر یکی از قطعات موتور است که همواره در معرض حرارت و فشار بالا قرار دارد. از این رو باید از جنسی تهیه شود که مقاومت کافی در برابر حرارت، فشار و ضربات را داشته باشد. برای ایجاد آب‌بندی کامل نیز بهتر است دارای قابلیت انعطاف‌پذیری باشد. به همین منظور آن را از ورقه‌های فلز نرم، مواد انعطاف‌پذیر و نسوز می‌سازند. به طور معمول در ساخت این قطعه از ترکیب لایه‌های زیر استفاده می‌شود:
- آزبست- مس- فولاد
- واشر نسوز- فولاد
- آلومینیوم – کروم
- مس- واشر مقوایی نسوز یا آزبست- فولاد
بهتر است بدانید آزبست نوعی پنبه نسوز با توان حرارتی بالاست. البته این ماده سمی بوده و برای سلامت انسان مضر است. به همین منظور امروزه کمتر از آن در ساخت واشر استفاده می‌شود.
ویژگی‌های کاربردی واشر سرسیلندر خوب
دانستیم واشر سرسیلندر وظایف مهمی در موتور برعهده دارد. بدیهی است این قطعه برای عملکرد صحیح نیازمند یک‌سری قابلیت‌ها و ویژگی‌هاست. در ادامه برخی از ویژگی‌های کاربردی و مهم آن را بیان می‌کنیم:
۱- تراکم‌پذیری
واشر سرسیلندر باید تمامی منافذ و ناصافی‌های بلوک و سرسیلندر را پوشش دهد. طوری که این دو قطعه نفوذ ناپذیر شوند. ویژگی تراکم‌پذیری واشر فوق، اینجاست که به کار می‌آید. این خصوصیت با پیچ کردن سرسیلندر و بلوک به یک‌دیگر تکمیل خواهد شد.
امروزه واشرهای مسی، بالاترین میزان تراکم‌پذیری را دارند. البته قیمت آن‌ها نیز بالاست.
۲- ضریب حرارتی بالا
واشر سرسیلندر همواره در معرض حرارت بالایی از سوی محفظه احتراق قرار دارد. بنابراین باید ضریب انتقال حرارت آن نیز بالا باشد تا به خوبی در برابر حرارت مقاومت نموده و آن را دفع کند.
۳- مقاومت در برابر فشار
گاهی اوقات قطعات موتور خودرو دچار انبساط ناهمگون و پیش‌بینی نشده می‌شوند. در نتیجه فشار زیادی به واشر سرسیلندر وارد می‌کنند. در این شرایط واشر باید مقاومت بالایی در مقابل این فشارها داشته باشد.
۴- قیمت مناسب
سوختن واشر سرسیلندر یک اتفاق شایع در میان ماشین‌هاست. علاوه بر این با هر بار باز شدن سیلندرها، باید واشر را نیز تعویض نمود. این دو مسئله اهمیت قیمت تمام شده واشرها را بالا می‌برد. بنابراین یک واشر خوب، باید از قیمت مناسبی برخوردار باشد.
علائم و نشانه‌های سوختن واشر سرسیلندر
سوختن واشر سرسیلندر یکی از اتفاقات رایج در خرابی خودروهاست. البته ممکن است این مشکل را به نام واشر زدن ماشین نیز شنیده باشید. امروزه آشنایی با علائم و نشانه‌های این پدیده برای هر راننده‌ای لازم و ضروری است:
1- بد کار کردن سیلندر
مهم‌ترین نشانه در سوختن واشر سرسیلندر، بد کار کردن سیلندرهاست. زیرا زمانی که رینگ اطراف سیلندر خراب می‌شود، واشر قادر به کمپرس صحیح سیلندرها نخواهد بود. در نتیجه فضای ایزوله برای احتراق در سیلندرها از دست رفته و فشار کافی برای انفجار ایجاد نمی‌شود. اگر دو سیلندر مجاور دچار این مشکل شوند، به معنای وجود نشتی واشر میان رینگ‌های دو سیلندر مجاور است.
2- نشتی مایعات خارجی
مشاهده نشتی مایعات خارجی یکی دیگر از راه‌کارهای پی بردن به واشر زدن خودروست. در این شرایط معمولا ماشین آب و روغن کم می‌کند و شما شاهد خروج آن‌ها از شکاف میان بلوک و سرسیلندر خواهید بود.
3- نشتی داخلی
یافتن نشتی داخلی نیز دلیل بر سوختن واشر سرسیلندر است. البته مشاهده این مشکل نسبتا سخت بوده و به راحتی قابل دسترسی نیست. بلکه این مشکل را معمولا تعمیرکاران ماهر می‌یابند.
4- سایر علائم سوختن واشر سرسیلندر
- وجود نشتی از زیر منیفولد
- مشاهده حباب در رادیاتور
- تغییر رنگ روغن به سفید شیری
- خروج دود سفید از لوله اگزوز
- خروج دود آبی از لوله اگزوز
- مشاهده روغن و آب روی موتور
- دمای بیش از حد موتور
- جوش آوردن موتور
لازم است بدانید که سوختن واشر سرسیلندر در یک لحظه و یک دقیقه اتفاق نمی‌افتد. بلکه این مشکل ابتدا با داغ شدن آب رادیاتور و افزایش دمای موتور همراه است. سپس چند دقیقه پس از رسیدن آمپر دمای آب به خط قرمز، آسیب دیدن واشر شروع می‌شود.
علل و عوامل موثر بر سوختن واشر سرسیلندر
از جمله دلایلی که در سوختن واشر سرسیلندر تاثیرگذار هستند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کم شدن آب رادیاتور
- مسدود شدن مجراهای عبور آب در موتور
- عدم خنک‌شدن آب رادیاتور در اثر رسوب یا نقص عملکرد پروانه
- ایراد فنی در ترموستات
- خرابی واترپمپ و عدم جریان یافتن آب در موتور
- پیچ‌خوردگی شلنگ‌های ورود و خروج آب در رادیاتور
- رانندگی طولانی مدت در ترافیک و ایجاد فشار زیاد بر موتور به خصوص در فصل گرما
علل سوختن واشر سرسیلندر در خودروهای ایرانی
موتور xu7 در کشورمان ایران، بر روی خودروهایی نظیر پژو 405، پارس و سمند نصب می‌شود. مهم‌ترین دلایل سوختن واشر سرسیلندر در این موتور، شامل موارد زیر می‌شود:
- پیچ‌های دو سر رزوه سرسیلندر پژو به خوبی نقاط اتصال را سفت نمی‌کنند.
- بوش‌های این موتور از نوع تر بوده و پس از جا زدن آن‌ها، به طرفین مقداری خلاصی دارد. این خلاصی تنها توسط سرسیلندر محکم می‌شود.
اقدامات لازم بعد از سوختن واشر سرسیلندر چیست؟
اولین سوال برای رانندگان این است که چطور متوجه سوختن واشر سرسیلندر خودرویشان شوند. مشاهده برخی اتفاقات، زنگ خطری است که احتمال واشر زدن ماشین را بالا می‌برد. اگر این علائم را در خودرویتان مشاهده کردید، باید سریعا به تعمیرگاه مراجعه نموده و به بررسی واشر مورد بحث بپردازید. در صورتی که حتی واشر ماشینتان نیم‌سوز شده است، حتما آن را تعویض نمایید. زیرا سوختن کامل آن، آسیب‌های جدی‌تری به موتور و قطعات آن وارد می‌کند. البته باید بدانید که هزینه خرید واشر سر سیلندر نو و تعویض آن، نسبتا بالا است. بنابراین بهتر است به خوبی از ماشینتان مراقبت کنید تا کمتر با این مشکل مواجه شوید.
این علائم را جدی بگیرید:
- افزایش غیرطبیعی دمای موتور
- کاهش قدرت شدید خودرو
- قاطی شدن آب و روغن در موتور
- بد استارت خوردن ماشین به خصوص در صبح‌ها
- لرزش موتور پس از روشن شدن خودرو
- دود سفید رنگ اگزوز پس از گرم شدن کامل موتور
- باد کردن و متورم شدن شیلنگ‌های متصل به رادیاتور
- مشاهده روغن درون مخزن رادیاتور
- کم شدن آب رادیاتور در صورت سلامت سیستم خنک‌کننده ماشین
- شنیدن صدای شرشر آب از پشت داشبورد
آیا موتورهای برقی نیز واشر سرسیلندر دارند؟
ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد، که آیا موتورهای برقی هم واشر سرسیلندر دارند؟
برای پاسخ باید بگوییم این مسئله بستگی به نوع خودروی برقی شما دارد. اینکه خودرو تماما برقی است یا برقی-بنزینی؟
اگر خودرو تماما برقی دارید، فاقد واشر سرسیلندر خواهد بود. زیرا در این ماشین‌ها، آب و روغنی در کار نیست که نیازی به سیلندر، سرسیلندر و واشر آن داشته باشیم. اما در ماشین‌های برقی-بنزینی، به دلیل وجود سیستم کار با بنزین، واشر مورد بحث نیز استفاده می‌شود.
سخن پایانی
در این مقاله به معرفی واشر سرسیلندر و دلایل و علائم سوختن آن پرداختیم. امیدواریم پاسخ سوال‌هایتان را درباره علل واشر زدن ماشین پیدا کرده باشید. اگر هنوز هم سوالی دارید که در این مقاله به آن پاسخی داده نشده، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.