کروز کنترل سیستمی قدرتمند در راستای مدیریت سرعت خودرو است که در اغلب ماشین‌های امروزی ردی از آن دیده می‌شود. این سیستم در جهت ایجاد رفاه و راحتی بیشتر برای رانندگان در سفرهای طولانی مدت طراحی شده است. اما باید دید روش کار آن چطور است؟ آیا می‌توان به این سیستم اعتماد نموده و کنترل سرعت را در اختیارش گذاشت؟
این مقاله از رادار به معرفی سیستم کروز کنترل پرداخته و وظایف، مزایا و معایب آن را ارزیابی می‌کند. در نهایت به یک جمع‌بندی در رابطه با این سیستم و نحوه عملکرد آن خواهیم رسید.
کروز کنترل چیست؟
کروز کنترل (Cruise Control) سیستمی در خودروهاست که سرعت ماشین را در یک مسیر مستقیم، ثابت نگه می‌دارد. این سیستم نگهدارنده سرعت، کنترل هوای ورودی به محفظه احتراق را در دست گرفته و به این ترتیب سرعتی ثابت برای خودرو ایجاد می‌کند. به این ترتیب شتاب خودرو تحت کنترل درآمده و با فرمان راننده تنظیم می‌شود. برای فعال کردن سیستم کروز تنها کافی است از دکمه‌های جانبی ماشین استفاده نموده و آن را راه‌اندازی کرد.
فعال کردن کروز کنترل در مسیرهای طولانی بار زیادی از دوش راننده برداشته و اجازه می‌دهد فرد بدون فشردن پدال گاز به صورت دائم، سرعت خودرو را در وضعیت ثابتی تنظیم نماید. در واقع با این سیستم، بدون دخالت خارجی، سرعت ماشین ثابت و امن باقی خواهد ماند.
تاریخچه روی کار آمدن سیستم کروز کنترل
سیستم کروز کنترل به عنوان آپشنی ارزشمند در خودروهای امروزی شناخته می‌شود. اما می‌خواهیم بدانیم که این آپشن از چه زمانی طراحی شده و به روی ماشین‌ها نصب گردیده است؟
سیستم مدیریت سرعت سال‌ها پیش از روی کار آمدن خودروها طراحی شده بود. در واقع جیمز وات، مخترع و مهندس مکانیک مشهور تاریخ اولین کسی بود که از این سیستم برای کنترل سرعت ماشین‌های بخار استفاده نمود. این مخترع در اوایل قرن 17 میلادی با طراحی سیستم کنترل سرعت، شرایطی فراهم آورد که موتورهای بخار هنگام عبور از سراشیبی و سرازیری سرعت خود را ثابت نگه دارند.
با این حال کروز کنترل به شکلی که امروزه می‌بینیم در دهه 1940 میلادی طراحی شد. اولین خودرویی که به سیستم کروز مجهز شد، یک ماشین ایمپریال کرایسلر مدل 1985 آمریکایی بود. در این خودرو، سیستم مکانیکی به میل گاردان موتور متصل بوده و یک تنظیم کننده هم بر روی داشبورد قرار داشت. با این تنظیم کننده، میزان سرعت ماشین مشخص می‌شد. کروز این ماشین به کمک یک موتور الکتریکی میزان گاز ورودی به محفظه سوخت را مطابق با سرعت مورد نظر راننده تنظیم می‌نمود.
رفته رفته با افزایش نیاز به ایجاد ایمنی در خودروها، مهندسان نوآوری‌هایی در سیستم کروز ماشین ایجاد کردند. در نتیجه کروز کنترل تطبیق پذیر، در اوایل دهه 1990 میلادی توسط خودروسازان ژاپنی ساخته شد. اما این سیستم کامل نبوده و تنها هنگام قرار گرفتن در ترافیک‌های سنگین به راننده هشدار می‌داد. مهندسان شرکت بنز کنترل کروز تطبیق پذیر را توسعه داده و آن را مجهز به سیستم کنترل گاز و ترمز اضطراری نمودند. اولین نمونه از این سیستم بر روی خودروی مرسدس بنز کلاس S مدل ۱۹۹۹ نصب شد.
کدام خودروهای ایرانی دارای کروز کنترل هستند؟
کروز کنترل را تنها می‌توان در ماشین‌هایی که سیستم برقی مولتی پلکس دارند، نصب نمود. از جمله این خودروها می‌توان به پژو 206 و 207 دارای دریچه گاز فلزی برقی اشاره نمود. به عبارت دیگر در پژوهایی که تولید 1391 به پایین بوده و از دریچه گاز سیمی برخوردار نیستند.
البته پس از تحریم‌های سنگین صنعت خودروسازی ایران، مهندسان تصمیم گرفتند تغییراتی در این سیستم ایجاد کنند. تا از این طریق آن را به صورت خودکفا بر روی ماشین‌هایشان قرار دهند. به طوری که امروزه به راحتی می‌توان کروز ماشین را بر روی انواع خودرو اعم از پراید، پژو و .. نصب نمود. برای این کار باید کمی هزینه بیشتر نسبت به نمونه‌های معمولی بپردازید.
سیستم کروز کنترل خودرو چه وظیفه‌ای دارد؟
اگر بخواهیم وظیفه سیستم کروز کنترل خودرو را بیان کنیم، باید بگوییم این سیستم کاری فراتر از کنترل سرعت انجام می‌دهد. کروز خودرو در کنار تثبیت سرعت، کارهایی نظیر افزایش یا کاهش سرعت طبق فرمان راننده و انجام یک‌سری اقدامات امنیتی را برعهده دارد. به طور مثال زمانی که راننده دکمه مربوط به افزایش (یا کاهش) سرعت را نگه می‌دارد، سرعت خودرو در هر لحظه به اندازه یک کیلومتر در ساعت افزایش (یا کاهش) می‌یابد. علاوه بر این سیستم کروز خودرو طوری طراحی شده که در صورت فشردن پدال ترمز، بالافاصله غیرفعال شود. این عمل در راستای افزایش سطح ایمنی رانندگی با خودرو صورت می‌گیرد.
نحوه عملکرد کروز کنترل چگونه است؟
کروز ماشین از طریق مدیریت دریچه گاز و مقدار اکسیژن ورودی به محفظه سوخت، کنترل سرعت را در دست می‌گیرد. امروزه این سیستم پیشرفت‌های زیادی را تجربه نموده و دیگر صرف کنترل سرعت به کار نمی‌رود. بلکه در مدل‌های جدید آن شاهد سنسورهایی هستیم که قادر به تشخیص فاصله تا خودروهای دیگر می‌باشند. همچنین رادارهایی برای تشخیص ترافیک‌های سنگین در این خودروها تعبیه شده است. به این ترتیب با فعال نمودن سیستم کروز، امنیت راننده و سرنشینان تا حد زیادی تامین می‌گردد.
برای فعال کردن این سیستم باید دکمه کنترل سرعت (Cruise) را داخل کابین خودرو فعال کنید. پس از این دیگر برای تنظیم سرعت ماشین نیاز به فشردن پدال گاز ندارید. بلکه این عمل توسط کابلی متصل به دریچه گاز انجام می‌شود. این کابل از سوی دیگر به محرکی وصل شده که فرمان حرکت را از سنسورهای کروز کنترل دریافت می‌کند. به این ترتیب سرعت خودرو و قدرت موتور آن با محدود شدن میزان هوای ورودی به محفظه احتراق، تحت کنترل درمی‌آید.
کروز ماشین از چه اجزایی تشکیل شده است؟
یک سیستم کروز در خودروهای امروزی از اجزای مختلفی تشکیل شده که هر کدام وظیفه به خصوصی را دنبال می‌کنند. در ادامه اجزای تشکیل دهنده این سیستم را شرح می‌دهیم:
- ماژول فرمان (Command Module): واحد فرمان در سیستم کروز کنترل وظیفه هدایت خودرو هنگام فعال‌سازی سیستم را برعهده دارد. این ماژول فرمان‌های تثبیت، افزایش و کاهش سرعت و قطع و وصل نمودن سیستم را صادر می‌کند.
- ماژول کنترل الکتریکی (ECU): تمام سیستم‌های الکترونیکی برای اجرای دستورات نیاز به هسته (کامپیوتر مرکزی) دارد. ECU در کروز ماشین به عنوان هسته اصلی وظیفه دریافت فرمان‌ها، پردازش و سپس اجرای آن‌ها را برعهده دارد.
- عملگر (Actuator): این قطعه موظف به باز و بسته نمودن دریچه گاز بوده و پس از دریافت فرمان از سوی ECU، شروع به کار می‌کند.
انواع عملگرهای سیستم کروز کنترل
عملگرهای سیستم کروز کنترل دارای انواع مختلفی هستند که شامل موارد زیر می‌باشند:
- عملگرهای الکتریکی
- عملگرهای خلأ
- سیستم فاقد عملگر
معرفی دکمه‌های کروز کنترل خودرو
سیستم کروز کنترل خودرو به صورت پیش‌فرض دارای دکمه‌های مختلفی است که هر یک کارایی خاصی دارند. در ادامه با این دکمه‌ها و وظایفشان آشنا می‌شویم:
- دکمه تنظیم (Set): این دکمه برای تنظیم شتاب خودرو روی نقطه‌ای مناسب به کار می‌رود. البته برای استفاده از آن باید ابتدا سرعت ماشین را به حد مناسبی رسانده باشید.
- دکمه تسریع (Accel): اکسل برای افزایش سرعت تثبیت‌شده ماشین به مقدار یک کیلومتر در ساعت استفاده می‌شود. به عبارت دیگر با هربار فشردن این دکمه، یک کیلومتر با ساعت به سرعت خودرو اضافه می‌گردد.
- دکمه کاهش (Cost): این دکمه رفتاری عکس دکمه Accel از خود نشان می‌دهد. به طوری که با هربار فشردن آن، به اندازه یک کیلومتر بر ساعت از سرعت خودرو کاهش می‌یابد.
- دکمه از سرگیری (Resume): این دکمه زمانی به کار می‌آید که پس از روشن کردن و سپس لغو کردن سیستم کروز به صورت موقع، قصد راه‌اندازی مجدد این سیستم را داشته باشید. هنگام فشردن این کلید سرعت خودرو مطابق سرعت آن پیش از لغو سیستم کروز خواهد شد.
- دکمه لغو (Cancel): این دکمه نیز برای متوقف نمودن عملیات سیستم کروز کنترل در خودرو به کار می‌رود.
معرفی سیستم کروز کنترل تطبیق پذیر
سیستم کروز کنترل در طول سال‌های اخیر با تغییرات و به عبارتی پیشرفت‌های زیادی همراه بوده است. کروز کنترل تطبیق پذیر نتیجه این پیشرفت تکنولوژی است. در این سیستم تعدادی سنسور در خودرو تعبیه شده که وظیفه بررسی شرایط جاده و خودروهای اطراف را برعهده دارند. سپس سرعت و شتاب ماشین را بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده از شرایط جاده تنظیم می‌کنند. این سیستم معمولا بر روی خودروهای لوکس نصب شده و از آپشن‌های ماشین‌های گران قیمت به شمار می‌آید.
از دیگر ویژگی‌های کروز کنترل تطبیق پذیر باید به هوشمندی آن در فراهم نمودن شرایط ایمن رانندگی اشاره نمود. بر این اساس اگر فاصله تا خودرو جلویی بیش از اندازه نزدیک شود، ابتدا هشداری به راننده داده می‌شود. در صورت عدم توجه و تشخیص نیاز، سیستم به طور خودکار از ترمز استفاده خواهد کرد.
حسگرهای به کار رفته در کروز کنترل تطبیق پذیر می‌تواند به صورت لیزری و یا نوری دوربین‌دار باشد. این انتخاب معمولا به عهده شرکت خودروساز است. البته باید بدانید که هر دو این مدل‌ها در روز و شب کارایی لازم را خواهند داشت. هر چند در شرایط جوی نامناسب مانند باران سنگین و یا مه امکان کاهش قدرت سنسورها وجود دارد.
نحوه عملکرد کروز کنترل تطبیق پذیر
نحوه عملکرد کروز کنترل تطبیق پذیر به شرح زیر است:
ابتدا سنسورهای نصب شده بر قسمت جلویی خودرو، فاصله را تا ماشین جلویی اندازه‌گیری می‌کنند. این سنسورها به طور خودکار یکی از ماشین‌های روبه‌رو را انتخاب نموده و روی آن قفل می‌کنند. سپس این اطلاعات را برای ایسیو ارسال می‌کنند. ECU نیز بر اساس این اطلاعات تصمیمات لازم را برای تنظیم سرعت و شتاب خودرو اتخاذ می‌کند. این سرعت در اغلب مواقع با در نظر گرفتن فاصله 2 تا 3 ثانیه با خودرو جلویی تنظیم می‌شود.
در برخی مواقع سیستم کروز کنترل تطبیق پذیر طوری طراحی می‌شود که قادر به تشخیص تغییر مسیر نیز می‌باشد. به عبارت دیگر زمانی که یک ماشین سرعت خود را به طور ناگهانی کاهش دهد و یا خودروی دیگری برای سبقت گرفتن به جلو اتومبیل شما بیاید، حسگرها این تغییر را به سرعت شناسایی می‌کنند. سپس سرعت خودرو را مطابق با تغییر رخ داده کاهش می‌دهند.
مزایا استفاده از کروز کنترل چیست؟
استفاده از سیستم کروز کنترل قطعا با مزایای متعددی همراه است که در ادامه برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:
- ممانعت از خستگی راننده در مسیرهای طولانی و جاده‌های صاف و یکنواخت
- کاهش نوسانات دریچه گاز و کنترل مصرف سوخت خودرو
- کاهش میزان آلایندگی ناشی از ماشین
- تنظیم و کنترل راحت و بی دردسر سرعت ماشین
- پیشگیری از تجاوز ناخواسته و سهوی از محدوده سرعت مجاز
جالب است بدانید ردیاب خودرو رادار نیز دارای قابلیت هشدار عبور از محدوده سرعت مجاز است. برای آشنایی با این سیستم به لینک زیر مراجعه نمایید.
معایب استفاده از کروز کنترل چیست؟
از جمله معایب استفاده از سیستم کروز کنترل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ایجاد وابستگی به سیستم برای رانندگان و کاهش سطح دقت و هوشیاری آن‌ها
- عدم امکان استفاده از آن در مسیرهایی با ترافیک سنگین
- قابلیت استفاده در مسیرهای بدون ترافیک و جاده‌های هموار
- امکان مختل شدن سنسورهای تطبیق‌دهنده در شرایط هوایی نامناسب
- ضعف در تطبیق سرعت خودرو هنگام مواجهه با تغییر ناگهانی ترافیک در مسیر
- وسوسه دیگر رانندگان برای سبقت گرفتن به دلیل وجود فاصله نسبتا زیاد با خودرو جلویی
روش فعال کردن کروز کنترل در خودرو
فعال کردن کروز کنترل در خودرو بسیار راحت بوده و از طریق دکمه‌های آن صورت می‌گیرد. این دکمه‌ها معمولا روی فرمان یا اهرم‌های جانبی ماشین قرار دارند. برای آشنایی بهتر در ادامه مروری بر نخوه راه‌اندازی این سیستم خواهیم داشت:
- ابتدا سرعت خودرو را به بازه 55 تا 75 (گاها کمی بیشتر) برسانید.
- حال به کمک دکمه‌های on/off روی فرمان یا اهرم‌های جانبی خودرو، سیستم کروز کنترل را روشن کنید.
- در صورت نیاز به کمک دکمه‌های cost و accel می‌توانید سرعت تثبیت‌شده را کاهش یا افزایش دهید.
- برای غیرفعال کردن کروز کنترل هم تنها کافی است پدال ترمز را بفشارید. از این رو در شرایط اضطراری نیازی به قطع سیستم نیست و تنها با فشردن پدال ترمز، کروز کنترل به طور خودکار خاموش خواهد شد.
چه مواقعی استفاده از کروز کنترل خطرناک است؟
با وجود تمام مزایا و قابلیت‌های سیستم کروز کنترل ، استفاده از آن در برخی مواقع می‌تواند خطرناک و زیان‌بار باشد. این سیستم برای راحتی رانندگان در مسیرهای صاف، مستقیم و کم‌ترافیک طراحی شده است. به همین جهت استفاده از آن در جاده‌های پر پیچ و خم و لغزنده به هیچ عنوان جایز نیست. همچنین در مسیرهای درون شهری و پر ترافیک نیز باید فکر استفاده از کروز کنترل را از سرتان بیرون کنید. البته در بزرگراه‌های درون شهری که ترافیک کمی دارند می‌توان این قابلیت را به کار گرفت.
دیگر مواقعی که استفاده از کروز کنترل می‌تواند مشکل‌آفرین باشد، شرایط آب و هوایی نامناسب است. به طور مثال هنگام بارش باران، برف و یا مه سنگین بهتر است این سیستم را غیرفعال نمود.
چطور نقص کروز کنترل را تشخیص دهیم؟
سیستم کروز کنترل نیز همانند دیگر قسمت‌های خودرو می‌تواند با مشکل مواجه شود. اما چطور می‌توان این ایراد را شناسایی نمود؟
بروز هر یک از حالات زیر نشان‌دهنده وجود نقص در سیستم کروز کنترل است:
- ایجاد مشکل در سیستم گاز خودرو
- عدم اجرای فرمان‌های راننده هنگام فشردن دکمه‌ها
- ایجاد اختلال در ورود گاز به سیستم
اگر با هر کدام از این مشکلات روبه‌رو شدید، باید به یک تعمیرکار ماهر مراجعه نمایید. زیرا رفع مشکلات این سیستم تنها از دست یک متخصص برمی‌آید و افراد عادی نمی‌توانند مشکلات آن را برطرف کنند.
سخن پایانی
در این مطلب با کروز کنترل آَشنا شدیم و دانستیم این سیستم برای کنترل سرعت خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه در اغلب خودروهای مدرن، سیستم کروز به صورت پیش‌فرض و توسط کارخانه نصب می‌شود. اما جالب است بدانید امکان اضافه کردن این قابلیت به برخی از ماشین‌ها به صورت دستی نیز وجود دارد.
آیا تابحال از سیستم کروز کنترل خودرو در جاده‌های ایران استفاده کرده‌اید؟ به نظر شما این قابلیت تا چه حد کاربردی است؟