ترکیدن باتری خودرو یکی از مشکلات خطرناکی است که همواره در کمین رانندگان است. این اتفاق به قدری خطرناک است که نزدیک بودن به آن احتمال هر آسیبی را ممکن می‌سازد. به همین منظور شناخت دلایل منفجر شدن باتری از الزامات هر راننده‌ای است. زیرا شناخت این علل می‌تواند در جلوگیری از بروز حادثه تاثیرگذار بوده و ایمنی راننده و سرنشینان را فراهم آورد.
این مقاله رادار به بررسی علل ترکیدن باتری ماشین پرداخته و راه‌کارهایی برای پیشگیری از بروز این حادثه بیان می‌کند.
چرا باتری خودرو در معرض انفجار قرار می‌گیرد؟
پیش از بررسی علل ترکیدن باتری خودرو، بهتر است با ساختار باتری‌های مرسوم در بازار آشنا شویم. این مسئله در شناخت علل انفجار باتری نیز تاثیر مفیدی خواهد داشت.
در حال حاضر باتری‌های سربی 12 ولتی بیشترین کاربرد را در عرصه خودروسازی دارند. این باتری‌ها به عنوان منبع تامین نیروی الکتریکی در ماشین، دارای 6 اتاق (سلول) 2 ولتی هستند. اتاق‌های فوق با محفظه‌های مخصوص از یک‌دیگر جدا شده‌اند. درون هر کدام از این اتاق‌ها، صفحات سربی غوطه‌ور در اسید سولفوریک قرار دارد. به این ترتیب با واکنش شیمیایی میان اسید با صفحات سربی و آب، عمل تولید برق انجام می‌شود. در طی این فرآیند شیمیایی، فرآورده‌های دیگری نظیر هیدروژن نیز تولید می‌شود. همان‌طور که می‌دانید هیدروژن، ماده‌ای به شدت اشتعال‌پذیر است. طوری که مواجه آن با کوچکترین جرقه باعث انفجار و ترکیدن باتری می‌گردد.
دلایل ترکیدن باتری خودرو چیست؟
حال که با ساختار باتری خودرو و تاثیر هیدروژن در انفجار آن آشنا شدیم، به سراغ بررسی علل زمینه‌ساز ترکیدن باتری خودرو می‌رویم:
1- اتصال کوتاه قطب‌های باتری خودرو
اولین و مهم‌ترین عامل در ترکیدن باتری خودرو را می‌توان ایجاد اتصال کوتاه در دو سر قطب‌های آن دانست. این اتفاق در دو صورت رخ می‌دهد:
- اولین عامل ایجاد اتصال کوتاه در باتری، عملی است که برخی تعمیرکاران برای تست قدرت باتری انجام می‌دهند. این آزمایش بسیار خطرناک بوده و در بیشتر مواقع منجر به ترکیدن باتری ماشین می‌شود.
- دومین دلیل ایجاد اتصال کوتاه در دو سر قطب‌های باتری ماشین، معیوب بودن سیستم استارت است. برای پیشگیری از این مشکل باید ذغال‌های مابین کلکتورها و کلکتور سیم‌پیچ استارت را تمیز و سرویس نمود.
2- شارژ بیش‌ازحد باتری ماشین
شارژ بیش از حد باتری ماشین توسط سیستم شارژ معیوب خودرو یکی از دلایل عمده ترکیدن باتری است. این اتفاق منجر به افزایش سطح هیدروژن در محفظه باتری شده و احتمال انفجار را بیش از پیش می‌کند. از طرف دیگر شارژ بیش از حد باتری باعث خرابی سریع‌تر شبکه توری در صفحه داخلی باتری و جداکننده‌ها می‌شود. این مسئله، احتمال ایجاد اتصال کوتاه و در پی آن منفجر شدن باتری را به وجود می‌آورد.
3- ایجاد جرقه یا شعله، بیرون از ماشین
در برخی مواقع، ایجاد جرقه یا شعله در اثر یک عامل بیرونی رخ داده و باعث ترکیدن باتری ماشین می‌شود. به طور مثال جرقه‌های استاتیک، شعله آتش، سیگار روشن، برخورد اجزای فلزی به پایانه‌های باتری و … می‌توانند در این امر دخیل باشند. علاوه بر این‌ها، شل شدن اتصالات باتری و خوردگی کابل‌های آن نیز در بروز انفجار باتری موثر هستند.
4- معیوب بودن دریچه تخلیه گاز هیدروژن
در ساختار باتری اسید-سرب، دریچه‌هایی تعبیه شده که هیدروژن موجود در سلول‌ها را به بیرون هدایت می‌کنند. حال اگر این دریچه‌ها دچار ایراد شوند، هیدروژن به درستی از باتری خارج نشده و احتمال ترکیدن آن افزایش می‌یابد. طوری که با کوچکترین جرقه، حوادث ناگواری به بار می‌آورد.
البته در برخی مواقع این منجر به ترکیدن باتری خودرو نمی‌شود، اما تجمع گاز هیدروژن باعث انبساط و متورم شدن پایانه‌های باتری می‌گردد. بنابراین هرگاه با پایانه‌های متورم باتری مواجه شدید، باید سوء عملکرد سیستم مطمئن شده و راهی برای تخلیه هیدروژن بیابید.
5- تجمع بخارات اسیدی در اثر مسدود شدن دریچه‌ها
خرابی و مسدود شدن دریچه‌های باتری ماشین باعث تجمع بخارات اسیدی نیز می‌شوند. این تجمع هم به اندازه تجمع هیدروژن خطرناک بوده و احتمال ترکیدن باتری خودرو را بیشتر می‌کنند. به همین منظور باید در زمان نصب باتری، طوری بست‌های آن را قرار دهید که مانع از خرابی یا مسدود شدن دریچه‌ها شود.
6- تجمع بخار آب در محفظه باتری
گاهی اوقات علت ترکیدن باتری خودرو به تجمع هیدروژن مربوط نیست. بلکه تجمع بخارت آب حاصل از الکترولیت در حال جوش به بروز این حادثه کمک می‌کند. به عبارت دیگر ممکن است همزمان با برقراری اتصال کوتاه در ترمینال‌های باتری، الکترولیت هم تصادفا بیش از اندازه مجاز گرم شود. در نتیجه بخار آب در محفظه تجمع کرده و شرایط انفجار و ترکیدن باتری را فراهم آورد.
7- گرم شدن هوا
با رسیدن فصول گرم سال، حوادث ناشی از انفجار باتری خودرو بیشتر می‌شود. علت این امر تاثیر هوای گرم در تشدید قابلیت اشتعال‌زایی هیدروژن است. البته گرم شدن هوا به تنهایی منجر به این حادثه نشده و وجود یک محرک مانند جرقه در ایجاد آن همواره دخیل است. در نتیجه با کوچکترین جرقه در نزدیکی باتری، شاهد ترکیدن آن خواهیم بود.
8- استارت زدن و روشن شدن موتور
زمانی که استارت زده و ماشین روشن می‌شود، بار زیادی بر باتری آن وارد می‌گردد. در این شرایط، اگر باتری دارای ایرادی باشد، احتمال بروز اتصال کوتاه و در نتیجه ترکیدن باتری خودرو زیاد است. اما چه ایراداتی در باتری منجر به این اتفاق می‌شوند؟
- رسیدن به روزهای پایانی عمر باتری
- خوردگی صفحه داخلی باتری
- معیوب بودن باتری از کارخانه
این‌ها عواملی هستند که احتمال انفجار باتری ماشین را پس از استارت زدن و روشن کردن موتور افزایش می‌دهند.
9- پایان عمر باتری
رسیدن پایان عمر باتری یکی دیگر از علل ترکیدن آن است. زیرا با گذر زمان، شبکه متخلخل داخلی باتری دچار خوردگی‌های متعددی شده و یا مواد فعال در آن‌ها خراب می‌شود. در نتیجه رسوبات این مواد میان جداکننده‌های صفحات جمع شده و اتصال کوتاه ایجاد می‌کند.
دومین مسئله مهم در باتری کهنه، کاهش سطح آب درون آن است. این موضوع باعث قرار گرفتن قسمت بالایی صفحات سربی در معرض هوای داخل محفظه باتری می‌شود. در نتیجه با گذشت زمان، صفحات تغییر شکل یافته و تاب برمی‌دارند. این تغییر شکل احتمال برخورد صفحات با یک‌دیگر را افزاش داده و جرقه لازم برای ترکیدن باتری خودرو را فراهم می‌آورد.
10- ایراد کارخانه‌ای عامل ترکیدن باتری خودرو
گاهی اوقات باتری خودرو از همان ابتدا و در کارخانه دارای نقص است. این مسئله احتمال ایجاد اتصال کوتاه درون باتری را افزایش داده و در نهایت عامل ترکیدن آن می‌شود. به طور مثال اگر پست ترمینان داخلی به درستی به سرب ترمینال خارجی متصل نباشد، احتمال جرقه زدن و ترکیدن باتری ماشین وجود دارد. برای شناسایی این مشکل باید به تغییرات ولتاژ توجه نمود. اگر این تغییرات ولتاز به صورت متناوب، کاملا صفر شده و سپس بالا رفته و به سطح عادی برسد، هشدار یک وضعیت خطرناک است. زیرا در این شرایط با کوچکترین جابجایی فیزیکی باتری، اتصال کوتاه رخ داده و منفجر می‌شود.
دومین ایراد کارخانه‌ای باتری خودرو که خطرناک است به نامناسب بودن جوش‌های میان سلول‌ها مربوط می‌شود. پس از استارت زدن و شروع کار باتری، جوش‌های موجود در بین سلول‌ها و در بالای الکترولیت در معرض جریان زیادی قرار می‌گیرند. اگر این نقاط به نادرستی جوش خورده باشند، سطح موجود برای عبور جریان الکتریکی کاهش یافته و در نتیجه دمای باتری بالا می‌رود. این مسئله به شکستن جوش‌ها، ذوب‌شدن سرب و یا جرقه الکتریکی در باتری منجر می‌شود.
11- عدم کیفیت و مرغوبیت باتری تولید شده
یکی دیگر از دلایلی که منجر به ترکیدن باتری خودرو در طی زمان می‌شود، عدم کیفیت و مرغوبیت قطعه است. متاسفانه برخی تولیدکنندگان باتری‌های بدون کیفیت و فاقد استانداردهای اولیه را راهی بازار می‌کنند. رانندگان نیز به جهت کاهش هزینه‌هایشان اقدام به خرید این باتری‌ها نموده و مشکلات زیادی برای خود ایجاد می‌کنند.
12- عدم سرویس و نگهداری اصولی از باتری
سرویس به موقع و نگهداری اصولی از باتری، مسئله دیگری است که مورد بی‌توجهی رانندگان قرار می‌گیرد. اگر باتری برای مدت طولانی بدون سرویس نگهداری رها شود، پس از مدتی دچار کاهش سطح آب داخلی می‌شود. در پی این اتفاق، به خصوص در باتری‌های Sealed، صفحات سربی از زیر آب بیرون آمده و به مرور دچار خوردگی و تغییر شکل می‌شوند. در نتیجه این تغیر شکل، احتمال برخورد صفحات باهم افزایش یافته و اتصال کوتاه رخ می‌دهد. این مسئله خطر ترکیدن باتری ماشین را دوچندان می‌کند.
راه‌کارهای جلوگیری از ترکیدن باتری خودرو
ممکن است با خواندن این مقاله از خود بپرسید “چطور می‌توان از ترکیدن باتری خودرو جلوگیری نمود؟”
در پاسخ این سوال باید بگوییم بهترین و تاثیرگذارترین راه‌کار، سرویس و نگهداری صحیح از باتری ماشین است. این کار خطر انفجار باتری را تا حد چشم‌گیری کاهش می‌دهد. زیرا سولفاته زدن پایانه‌های باتری، کاهش سطح آب آن، خرابی دریچه‌ها و … موجب بروز اتصال کوتاه درون باتری می‌شوند. در نتیجه احتمال ترکیدن و انفجار آن زیاد خواهد بود. البته نباید علل اتصال کوتاه بیرونی از جمله خرابی کابل‌ها را نیز از یاد برد.
سخن پایانی
ترکیدن باتری ماشین از آن دسته اتفاقات خطرناکی است که احتمال آسیب رساندن به افراد نزدیک به حادثه را هم دارد. در واقع زمانی که باتری منفجر می‌شود، قطعات آن و اسید داخلی به اطراف پاشیده می‌گردد. برخورد این قطعات و اسید با افراد نزدیک محل حادثه موجب بروز خسارات شدید جانی خواهد شد. بنابراین ضروری است تا در دوره‌های زمانی مناسب نسبت به بررسی و سرویس باتری ماشین اقدام نمایید. به خصوص اگر باتری شما از نوع اسید-سرب بوده و نیاز به بررسی سطح آب داخلی دارد.
آیا تابحال شاهد ترکیدن باتری ماشین بودید؟ به نظر شما چه راه‌کار دیگری برای پیشگیری از این حادثه وجود دارد؟