لاستیک خودرو یکی از بخشهای حیاتی آن است. این قطعه وظیفه کنترل و حفظ بدنه در مقابل ضربات ناشی از رانندگی در سطح جادهها را برعهده دارد. برای نگهداری از این قطعه حیاتی در خودرو باید با ساختار آن به خوبی آشنا بوده و راهکارهای مراقبت از آن را بشناسید. به همین دلیل این مقاله از رادار را به معرفی اهمیت تایر در ماشین و روشهای نگهداری از آن اختصاص دادهایم.
لاستیک خودرو چیست؟
لاستیک خودرو (تایر) بخشی از شاسی ماشین است که به صورت حلقه در اطراف چرخ قرار میگیرد. هدف از نصب تایر به دور چرخ، محافظت از رینگ خودرو و عملکرد بهتر آن است. این قطعه همواره در تماس با سطح زمین بوده و در مجاورت آسفالت، شن و ماسه، سنگ ریزه، خاک، گل و … است. از این رو باید از مقاومت مناسبی نسبت به این مواد برخوردار باشد.
لاستیک موظف است بخشی از شدت ضربات ناشی از راندن بر سطح جادهها را در خود جذب نموده و از وارد آمدن این فشارها به بدنه ماشین جلوگیری کند. از این رو آن را با هوا پر میکنند تا بتواند فشار ضربات را تحمل کند. علاوه بر این باید فرمانپذیری خوب، ثبات ظاهری، مصرف سوخت کم، لرزش و صدای کم هم داشته باشد.
تاریخچه تایر خودرو
در اولین سالهای روی کار آمدن گاری به عنوان وسیله حمل و نقل از چرخهای چوبی استفاده میشود. در آن زمان برای افزایش استحکام چرخهای چوبی، تایرهای فلزی روی آن قرار میدادند. این کار معمولا با گرم کردن تایرهای فلزی انجام میشد تا کمی منبسط شوند. سپس آنها را به روی چرخهای چوبی نصب میکردند. زمانی که چرخ در آب فرو میرفت، انقباض فلز سرد شده موجب چسبیدن آن به چرخ چوبی میشد.
با گذشت زمان در خودروهای ابتدایی و دوچرخهها، از تایرهای لاستیکی توپُر استفاده میشد. پس از آن نیز در سال 1845 میلادی، رابرت تامسون لاستیک بادی را اختراع نمود. سپس جان بوید دانلوپ نیز در سال 1888 طرح رابرت را تکمیل نمود تا امروزه شاهد تایر خودروهای بادی باشیم.
1- لاستیک قدیمی خودرو
لاستیکهای ساخته شده در دهه هفتاد به لاستیکهای نخی معروف بودند. زیرا در ساخت این تایرها از نخهای ابریشم استفاده میشد. کیفیت و کارایی این مدل در زمان خود بسیار بالا بود. طوری که هنوز هم بسیاری از افراد مسن، همان لاستیکهای قدیمی را میپسندند.
2- لاستیک سیمی ماشین
لاستیک سیمی ماشین، نسل جدید تایرها بود که آنها را با نام رادیال نیز میشناسند. این مدل در اواخر دهه 70 روی کار آمد. سطح مقطع آنها، پوشیده از سیمهای متقاطع استیل است که تحمل تایر را در برابر فشار و سرعت، بالا میبرد.
مواد تشکیلدهنده لاستیک ماشین
امروزه در ساخت لاستیک ماشین از کائوچو، لایههای استیل و مقداری پشم طبیعی استفاده میشود. این مواد همگی قابل بازیافت بوده و امکان بازیافت بسیاری از تایرها را فراهم میآورد. به طور مثال نوارهای استیل آن به دلیل مرغوبیت مجدد بازیافت میشود. پشم به کار رفته هم به دلیل طبیعی بودن، قابل بازیافت است. لایههای لاستیکی نیز آسیاب شدن و در قالب پوششهای کف پیادهرو و پارک مورد استفاده قرار میگیرند.
بررسی ساختار لاستیک خودرو
ساختار لاستیک خودرو متشکل از بخشها و اجزای مختلفی است که هر یک از آنها در عملکرد صحیح و ایمن تایر تاثیرگذار هستند. در ادامه ساختار تایرها را مورد بررسی قرار میدهیم:
1- طوقه تایر
طوقه درواقع حلقهای متشکل از چند رشته فولاد با استحکام بالا است که روی آن پوششی از لاستیک قرار دارد. این طوقه موظف است تایر و رینگ را هممرکز نموده و موقعیت آنها مشخص کند. علاوه بر این باید نیروهای وارد شده از رینگ به لاستیک را هم جذب نماید.
2- تسمه تایر
تسمه تایر، لایهای از جنس رشتههای فولادی است که دقیقا زیر آج قرار میگیرند. این تسمهها موظفند استحکام تایر را در مقابل پنچری حفظ نموده و سطح صافی برای تماس لاستیک با جاده ایجاد کنند.
علت وجود رشتههای فولادی در بدنه لاستیک چیست؟
دو دلیل عمده برای وجود رشتههای فولادی در بدنه لاستیک خودرو وجود دارد که عبارتند از:
- افزایش استحکام لاستیکها به سبب قدرت بالای فولاد
- حفظ انعطافپذیری تایر به جهت رشتهای بودن فولادهای مورد استفاده
3- بدنه لاستیک
بدنه لاستیک معمولا از چندین لایه مختلف در هم تنیده شده تشکیل شده است. معمولترین لایه مورد استفاده در ساخت تایرها از جنس نخهای پلیاستر است. این نخها در تایرهای قدیمی با زاویهای خاص نسبت به آج قرار میگرفتند. اما در تایرهای رادیال، نخها را به صورت عمود بر آج قرار میدهند. این لایههای در هم تنیده در انتها با لاستیک پوشانده میشوند تا هوا را به خوبی درون خود محبوس کنند. امروزه در خودروها از تایرهای دولایه استفاده میشود. این در حالی است که هواپیماها مجهز به لاستیکهایی با بیش از 30 لایه هستند.
4- لایههای اضافی پلیاستر
در برخی از لاستیکها، یک یا دو لایه اضافی از جنس پلیاستر وجود دارد که سبب افزایش استحکام دیگر لایهها میشوند. این مدل لاستیکها معمولا برای خودروهای مسابقهای و نیازمند سرعت بالا مورد استفاده قرار میگیرند.
5- دیواره جانبی تایر
دیواره جانبی تایر وظیفه حفظ استحکام حانبی آن را برعهده دارد. این قسمت جهت مراقبت از سایر لایهها و حفظ هوای درون تایر ضروری و لازم است.
6- آج تایر
در بخش خارجی لاستیک، نوارهایی با طرحهای متنوع وجود دارد که به نام آج شناخته میشوند. این آجها به سبب ایجاد اصطکاک کافی میان تایر و زمین، بسیار مهم بوده و باید به طور دقیقی طرحریزی شوند. آج تایر ترکیبی از چند لایه لاستیک طبیعی و مصنوعی است که طی مراحل مختلف به روی هم قرار میگیرند. مراحل ساخت آج لاستیک به صورت زیر است:
- ابتدا آج و دیواره جانبی تایر به روش اکستروژن تولید میشود.
- حال لایههای مختلف لاستیکی با دقت مناسبی روی هم قرار گرفته و توسط دستگاه مخصوص مونتاژ میشوند. در این مرحله تاحدودی تایر به محصول نهایی شبیه میشود که آن را با نام “تایر سبز” میشناسند.
- سپس لاستیک را به دستگاه پرداخت فرستاده و در آنجا طی عملیات حرارتی، الگوهای آج، نوشتهها و اعداد بر روی تایر حک میشوند. طی این فرآیند حرارتی، تمام لایهها با استحکام بالایی به یکدیگر چسبیده و اصطلاحا لاستیک پخته میشود.
- در نهایت نیز تایر مورد پرداخت نهایی و بازرسی قرار میگیرد تا محصول تمام ساخته شود.
7- اعداد روی تایر
معمولا بر روی دیواره جانبی تایر، حروف و اعداد مختلفی حک شده که هر کدامشان معنا و مفهوم خاصی دارند. شناخت این اعداد و معنایشان برای انتخاب تایر مناسب، بسیار مهم و ضروری است. از این رو در ادامه این نوشتهها را بررسی میکنیم:
- حروف نشاندهنده نوع تایر که معمولا در ابتدای کد هر لاستیک نوشته میشوند. این حروف شامل P، T و LT میباشند. حرف P به معنای تایر مناسب خودروهای سواری سدان، شاسیبلند، مینیون و وانت است. حرف T نیز به معنای یدکی بودن تایر است. حرف LT هم نشاندهنده خودروهای باری سبک است.
- عدد نشاندهنده پهنا و عرض تایر، سه عدد بعدی پس از اولین حرف است. این عدد به معنای فاصله از دیواره جانبی راست تا دیواره جانبی چپ است و در واقع برای تعیین عرض رینگ مناسب هم کاربرد دارد. این عدد برحسب میلیمتر است.
- دو عدد بعدی هم حاکی از نسبت ابعاد تایر است. منظور از نسبت ابعاد، همان ارتفاع (فاق) لاستیک است که از طوقه تا بالای آج اندازهگیری میشود. این عدد به صورت درصدی از نسبت ارتفاع به پهنای تایر بیان میشود.
- روش ساخت هم دومین حرف حک شده روی تایر است. حرف R به معنای رادیال بودن تایر است که امروزه روی اغلب لاستیکها دیده میشود. در گذشته اما حروف D و B نیز وجود داشت که به ترتیب نشان از تایرهای بایاس مورب و بایاس کمربندی بود.
- رقم بعدی بیانگر اندازه قطر رینگ برحسب اینچ میباشد.
- رقم آخر و حرف بعد از آن به ترتیب میزان وزن قابل تحمل و حداکثر سرعت مجاز برای تایر را نشان میدهند.
8- درجه کیفیت یکنواخت تایر
یک بخش دیگر هم بر روی تایر حک شده که عمر تخمینی آج، میزان چسبندگی و دفع حرارت تایر را نشان میدهد. در ادامه هر یک از نوشتههای این بخش را توضیح میدهیم:
- اولین پارامتر مربوط به عمر آج است که در جادههای آزمایش دولتی و در شرایط کنترل شده به دست آمده است. هر چه این عدد بزرگتر باشد، نشان از طول عمر بیشتر آجها دارد.
- میزان چسبندگی در تایرهای امروزی با حروف AA، A، B یا C نشان داده میشود. این دستهبندی بر اساس قدرت متوقف شدن خودرو بر روی سطح بتن لغزنده و آسفالت تعیین میشود. در این آزمایش، مسافت ایستادن خودرو از لحظه ترمزگیری را اندازهگیری میکنند.
- یکی دیگر از پارامترهای درجهبندی تایر، کیفیت و نحوه عملکرد آن در دفع حرارت است که با حروف A، B و C نشان داده میشود. این درجهبندی هنگام باد کردن تایر به میزان استاندارد تعیین میشود.
عملکرد لاستیک خودرو چگونه است؟
لاستیک خودرو موظف است وزن وسیله نقلیه را در طول جاده تحمل نموده و آن را به حرکت وادار کند. برای انجام این کار، نیروی زیادی لازم است که از طریق موتور ماشین تامین میشود. حال این که تایر بتواند این وزن را به خوبی تحمل نموده و در برابر حرارت ناشی از اصطکاک روی سطح جادهها مقاومت کند، نشان از کیفیت ساخت آن دارد. هر چه اصطکاک میان لاستک و سطح خیابان بیشتر باشد، ضریب اصطکاک غلتشی (نورد) هم بالاتر خواهد رفت. این ضریب نشاندهنده میزان تحمل تایر در برابر وزن خودرو بوده و نیروی مورد نیاز برای حرکت آن را مشخص میکند.
ضریب اصطکاک غلتشی چیست؟
ضریب اصطکاک غلتشی راهی برای یافتن مقدار نیروی لازم جهت به غلتش درآوردن تایر روی سطح جاده است. این ضریب معمولا توسط تولیدکنندگان و با عنوان CRF اعلام میشود.
برای محاسبه نیروی غلتشی لازم باید CRF را در وزن خودرو ضرب کنید. توجه داشته باشید که این فرمول هیچ ارتباطی با میزان چسبندگی تایر نداشته و صرفا برای تعیین میزان مقاومت غلتشی لاستیک است.
تایرهای چهارفصل با قابلیت حرکت در گل و برف
برخی تولیدکنندگان، لاستیکهایی با قابلیت حرکت در گل و برف میسازند که به تایرهای چهارفصل مشهورند. این تایرها معمولا با حروف MS، M+S یا M&S نشان داده میشوند. اما یک لاستیک برای دریافت این نشانها باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
- حداقل یک طرف آجها باید دارای شیارهای متعدد با عرض 1.16 اینچ و امتداد 1.2 اینچ باشد. زاویه این شیارها نیز نسبت به مسیر حرکت باید بین 35 تا 90 درجه باشد.
- حداقل 25 درصد از سطح آجها دارای شیارهایی باشد که با سطح تماس پیدا نکنند.
با توجه به این شرایط درمییابیم یک لاستیک چهارفصل دارای شیارهای نسبتا بزرگی است که از لبه آجها آغاز شده و تا وسط تایر ادامه دارند.
هیدروپلنینگ چیست؟
هیدروپلنینگ (Hydroplaning) به پدیدهای میگویند که هنگام عبور خودرو از چالهی آب ساکن، حالت غوطهوری رخ میدهد. در واقع اگر هنگام عبور از یک چاله آب ساکن، آب با سرعت مناسب از زیر چرخها به اطراف پاشیده نشود، چرخ با زمین در تماس نبوده و حالت غوطهوری پیدا میکند. در این هنگام تایر هیچ اصطکاکی با زمین نداشته و کنترل آن بسیار سخت میشود. امروزه تولیدکنندگان میکوشند با ایجاد شیارهای عمقی در امتداد آجها از بروز این پدیده تاحد ممکن پیگیری کنند.
نقش باد تایر در تولید گرما چیست؟
لاستیک خودروها هنگام قرار گرفتن روی زمین، دارای یک منطقه تماس هستند. این منطقه همان بخشی از تایر است که کاملا صاف و بدون انحنا روی زمین پهن شده و نیروی وزن را به سطح منتقل میکند. برای اندازهگیری منطقه تماس باید خودرو را روی سطح شفافی قرار داده و از زیر به آن نگاه کنیم. به این ترتیب امکان اندازهگیری طول و عرض این منطقه مستطیل شکل فراهم میآید. حال با محاسبه مساحت منطقه تماس و ضرب آن در فشار تایر میتوان تخمین خوبی از وزن خودرو بدست آورد. حال اگر باد لاستیکها استاندارد نباشد، این فشار بیشتر شده و منطقه تماس هم بزرگتر خواهد شد. هر چه این منطقه تماس و اصطکاک میان تایر و زمین بیشتر شود، نیروی بیشتری هم برای به حرکت درآمدن تایر نیاز خواهیم داشت. معمولا بخشی از این نیرو به صورت حرارت و گرما جذب تایر یا سطح زمین میشود.
دلایل اهمیت تنظیم باد لاستیک خودرو
- وجود باد کافی در لاستیک، حالت ظاهری آن را حفظ کرده و استحکام کافی برای حرکت در سطح جاده را ایجاد میکند. هوای داخل تایر معمولا برحسب اینچ بر مربع اندازهگیری شده و با واحد psi نشان داده میشود.
- کم شدن باد لاستیکها، فشار بیشتری بر موتور وارد میکند تا نیروی لازم برای حرکت تایر روی زمین تامین شود. در نتیجه مصرف سوخت هم به طور قابل توجهی بالا میرود.
- کمبود باد در تایرها منجر به خوردگی بخشهای خارجی آن شده و عمر مفید لاستیک را کاهش میدهد.
- باد شدن بیش از حد لاستیک، پایداری خودرو را کاهش داده و خطرات جانبی به همراه خواهد داشت.
نگهداری و مراقبت از لاستیک خودرو برای طول عمر بیشتر
همانطور که گفتیم لاستیک خودرو یکی از قطعات مهم و ضروری در آن است که نگهدارنده وزن ماشین میباشد. در واقع تایر ماشین تنها 5 درصد از وزن خودرو را نگهداشته و 95 درصد باقی مانده توسط باد درون تایر تحمل میشود. از این رو باید به خوبی از آن مراقبت نمود تا ایمنی خودرو کاملا حفظ گردد. اگر باد لاستیک به اندازه کافی نباشد، خطرات بزرگی جان سرنشینان ماشین را تهدید خواهد کرد. برای مراقبت از لاستیک خودرو پیشنهاد میکنیم، ادامه این مقاله را به دقت مطالعه نمایید:
1- مراقبت از لاستیکهای جلو مهمتر از لاستیکهای عقب است!
ترکیدن لاستیکهای جلو خودرو همواره اتفاقات خطرناکتری نسبت به ترکیدن لاستیکهای عقب به همراه دارد. از این رو باید همواره از سالمترین لاستیکها برای چرخهای جلویی ماشین استفاده نمود. زیرا اگر این تایرها در هنگام حرکت با سرعت بالا آسیب ببینند، احتمال چپ شدن خودرو چند برابر خواهد بود. این لاستیکها معمولا برای هدایت ماشین به کار رفته و بخش زیادی از نیرو را در سر پیچها متحمل میشوند. در نتیحه از بخش بیرونی دچار خوردگی آج و آسیبدیدگی میشوند. اما در تایرهای عقبی نیروهای رانش تحمل شده و معمولا از قسمت وسط آج آسیب میبینند.
2- تایرها را با هم جابجا کنید!
با در نظر گرفتن اینکه لاستیک خودرو در جلو و عقب به صورت یکسان فرسوده نمیشود، میتوان با جابجایی تایرها موجب افزایش طول عمر آنها شد. بهترین حالت برای جابجا نمودن لاستیکها، تعویض تایرهای جلویی با تایرهای عقبی است. البته برای این کار باید از جهتدار نبودن لاستیکها و یکسان بودن اندازه رینگهای جلو و عقب خودرو مطمئن شوید.
3- حواستان به سر والو باشد!
کلاهک یا درپوشها مانع از نفوذ رطوبت و کثیفی به والو میشوند. از این رو باید اطمینان یابید که سر والو روی تمام چرخها قرار داشته باشد. علاوه بر این در زمان تعویض لاستیک خودرو از تعمیرکار بخواهید، برای هر چهار چرخ از والوهای نو استفاده کند.
4- فشار باد تایر ماشین را بررسی کنید!
برای نگهداری از لاستیک خودرو باید به صورت ماهانه فشار باد تایرها را اندازهگیری کنید. زیرا گرما و سرما بر فشار باید تایر ماشین تاثیر داشته و آن را کم و زیاد میکنند.
برای اندازهگیری باد تایرها کمی صبر کنید تا سرد شوند. زیرا گرما فشار باد را بیش از اندازه واقعی نشان میدهد. همچنین در ماههای گرم سال، در فاصلههای کوتاهتر به اندازهگیری فشار باد لاستیک بپردازید.
5- از عدم وجود رطوبت در پمپ باد اطمینان حاصل کنید!
سادهترین روش برای بررسی خروج رطوبت از پمپ باد، باید با ناخن شست سوزنی را به دریچه خروجی باد وارد نمایید. اگر انگشتتان خیس شد، نشان از وجود رطوبت در پمپ بوده و باید به تعمیرگاه مراجعه کنید. زیرا وجود این رطوبت و انتقال آن به تایر منجر به ایجاد اختلاف فشار و در نهایت فرسودگی و خوردگی زودهنگام آجها میشود.
6- پله کردن لاستیک را بررسی کنید!
اگر پس از باد کردن لاستیکها متوجه ساییدگی نامسطح یا پله کردن تایر شدید، لازم است مجددا چرخها را تنظیم نمایید. البته پله کردن لاستیک ممکن است در اثر ترمز تا کمک فنر نامناسب و آسیب داخلی تایر نیز ایجاد شود.
نگهداری از لاستیک خودرو با ردیاب رادار
اپلیکیشن ردیاب رادار دارای گزینهای برای انجام سرویسهای دورهای است. با فعال کردن این بخش و تعیین زمان نصب لاستیک خودرو از موعد مقرر تعویض مجدد یا سرویس کردن آن مطلع خواهید شد. این قابلیت به رانندگان کمک میکند تا به خوبی شرایط فیزیکی و سلامت ماشینشان را مدیریت کرده و در زمان مناسب برای تعمیر و نگهداری هر یک از قطعات اقدام کنند.
سخن پایانی
لاستیک خودرو یکی از قطعات مهم و کاربردی آن است که باید همواره تحت مراقبت و نظارت قرار بگیرد. به طور مثال کم و زیاد شدن باد تایرها نسبت به حالت استاندارد منجر به کاهش طول عمر آنها میشود. علاوه بر این ممکن است در مصرف سوخت و یا کنترل راننده بر ماشین نیز تاثیر منفی داشته باشد. اینجاست که اهمیت نگهداری و مراقبت از تایر خودرو مشخص میشود.