داستان از آن جایی شروع می‌شود که در تاریخ 9 مارس (19 اسفند 1398) چینی‌ها وارد آخرین مرحله از تلاش 10 ساله‌ی خود برای ساخت سیستم موقعیت‌یاب ماهواره‌ای بیدو شدند.
یک لحظه صبر کنید، آیا تا به حال کلمه بیدو به گوشتان خورده‌است؟ جی پی اس چطور؟
فکر می‌کنم شما هم مثل من کلمه بیدو را نشنیده‌اید چه برسد به این‌که بدانید اصلا چیست و چه کاری انجام می‌دهد.
اما در عوض تقریبا همه‌ی ما کلمه‌ی دوم یعنی GPS را نه تنها شنیده‌ایم بلکه از آن به تکرار هم استفاده کرده‌ایم، درست می‌گویم؟
خب، پس برویم سر اصل مطلب! اگر بخواهم سیستم موقعیت‌یاب Beidou را برایتان توضیح دهم در ساده‌ترین حالت باید بگویم که بیدو نسخه‌ی چینی GPS است.
با گفتن همین یک جمله، گمان کنم خودتان تا ته خط را خواندید اما دانستن این قضیه، دلیل نمی‌شود که دیگر از خواندن ادامه این مقاله منصرف شوید.
پس هیچ جا نروید، چون قرار است با سیستم ماهواره‌ای بیدو یعنی جادوی چینی‌ها بیشتر آشنا شوید.
سیستم موقعیت یاب چینی بیدو چیست؟
داشتن یک سیستم تعیین موقعیت ماهواره‌ای چیزی است که تمامی قدرت‌های جهان به‌دنبال آن هستند و کشور چین هم از این قاعده مستثنا نیست.
تاکنون، جی پی اس آمریکا در این زمینه حرف اول و آخر را می‌زد تا این‌که با ظهور سیستم‌های ماهواره‌ای چون گلوناس روسیه و Biedou چین همه چیز تغییر کرد.
GPS که متعلق به نیروی هوایی آمریکا بود، اولین بار در هنگام جنگ سرد ساخته شد و از سال 2000 به بعد در اختیار عموم مردم قرار گرفت.
سیستم موقعیت یاب چینی Beidou نیز یک سیستم رهیاب ماهواره‌ای است که در سال 2000 ساخته شد.
این سامانه موفق شددر سال 2012 علاوه بر چین، قاره‌‌ی آسیا و اقیانوسیه را نیز پوشش دهد و انتظار می‌رود که تا سال 2020، کل کره‌ی زمین را در بر گیرد.
گفته می‌شود که این سامانه در مقایسه با رقیبانی چون سامانه‌های ماهواره‌ای گالیلئو، گلوناس و جی پی اس، بیشترین تعداد ماهواره در مدار زمین را دارد.
به عقیده مدیر دفتر رهیاب ماهواره‌ای چین، بیدو زمانی که به‌طور کامل عملیاتی شود، دقتی برابر با چند میلی‌متر خواهد داشت که با افزایش ایستگاه‌های زمینی می‌توان دقت آن را از این هم بیشتر کرد.
Beidou یا Compass؟
زمانی که دانشمندان و متخصصان چینی تصمیم به ساخت سیستم تعیین موقعیت ماهواره‌ای مختص به خود گرفتند، نام Beidou را برای آن انتخاب کردند.
Beidou نام یک سری ستاره قابل رویت در نیمکره شمالی زمین است که از آن برای مسیریابی استفاده می‌کنند؛ به این ستاره‌ها Big Dipper نیز گفته می‌شود.
معادل انگلیسی Beidou را Compass انتخاب کردند. Compass یا قطب‌نما، برای اولین بار توسط چینی‌ها اختراع شد که از آن برای مسیریابی در جنگ های خود استفاده می‌کردند.
سامانه ناوبری بیدو از چند فاز تشکیل می‌شود؟
ایده اصلی ساخت سامانه ناوبری بیدو ابتدا در دهه 80 میلادی مطرح شد و به گفته‌ی سازمان فضایی چین، ساخت و توسعه آن در 3 فاز صورت پذیرفت.
در ادامه ما به بررسی دقیق این 3 فاز می‌پردازیم، پس با ما همراه باشید.
فاز اول Beidou-1
در فاز اول، سیستم ماهواره‌ای Beidou به صورت آزمایشی تنها با 4 ماهواره کار خود را شروع کرد.
در ابتدا اولین و دومین ماهواره با نام‌های Beidou-1A و Beidou-1B در سال 2000 به فضا پرتاب شدند و سپس سومین ماهواره یعنی Beidou-1C که نقش پشتیبانی را ایفا می‌کرد، در سال 2003 به آن‌ها ملحق شد.
در سال 2007 نیز دولت چین با هدف ارتقا سرعت و دقت این سامانه، ماهواره چهارم یعنی Beidou-1D را نیز وارد مدار کرد.
برخلافGPS ، گلوناس و گالیلئو که ماهواره‌های خود را در مدار میانی زمین (MEO) قرار می‌دهند، بیدو 1 ماهواره‌هایش را در مدار زمین‌ایستا (GEO) مورد استفاده قرار می‌دهد.
از قابلیت‌های اولیه سامانه ناوبری بیدو، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعیین موقعیت کاربر
- امکان برقراری ارتباط بین کاربر و ایستگاه کنترلا از طریق پیام کوتاه
- ارسال اطلاعات زمانی و تصحیحات آن (این قابلیت فقط برای کاربرانی که از قابلیت Timing سیستم استفاده می‌کنند، کاربرد دارد.)
سیستم تعیین موقعیت ماهواره‌ای Beidouدر اولین گام خود از ایده اولیه سیستم Geostar که در آمریکا در دهه 80 ایجاد شده بود استفاده کرد یعنی RDSS.
یکی از مهمترین تفاوت‌های RDSS با سایر سیستم‌های تعیین موقعیت ماهواره‌ای محلی (RNSS) این است که در RDDS موقعیت کاربر توسط ایستگاه کنترل محاسبه و ارسال می‌شود در حالی‌که در RNSS موقعیت و سرعت کاربر توسط خود او محاسبه می‌شود.
فاز دوم Beidou-2
Beidou-2 در حقیقت، نمونه‌ی ارتقا یافته Beidou-1 نیست؛ بلکه سیستم کاملا جدیدی است که از آن برای جایگزینی Beidou-1 استفاده می‌شود.
این سیستم از 35 ماهواره تشکیل می‌شود که از این تعداد 5 ماهواره در مدار زمین‌ایستا (GEO) قرار می‌گیرند تا همچنان از سیستم‌هایی که با Beidou-1 کار می‌کردند، پشتیبانی کنند.
علاوه بر این، 27 ماهواره در مدار میانی زمین (MEO) و 3 ماهواره هم در مدار زمین‌آهنگ (IGSO) قرار می‌گیرند.
دقت این فاز که ابتدا در سال 2011 به طور آزمایشی شروع به فعالیت کرد، 25 متر بود که با مرور زمان و افزایش تعداد ماهواره‌ها، دقت آن به طرز ویژه‌ای بهبود پیدا کرد.
به گونه‌ای که در پایان سال 2012 تمامی کشور چین و قسمت‌های وسیعی از منطقه آسیا-اقیانوسیه تحت پوشش این سیستم قرار گرفت.
فاز دوم سیستم ماهواره‌ای بیدو، 2 سرویس مجزا را ارائه می‌دهد:
- یک سرویس رایگان که در اختیار شهروندان عادی و کسانی که دستگاهشان از موقعیت‌یاب Beidou پشتیبانی می‌کند، قرار می‌گیرد.
- یک سرویس جداگانه و اختصاصی که در دسترس دولت و ارتش چین است.
دقت سرویس رایگان، 10 متر است درحالی که دقت سرویسی که در اختیار ارتش قرار گرفته 10 سانتی‌متر است.
تاکنون، سرویس نظامی بیدو تنها در دسترس ارتش کشورهای چین و پاکستان قرار گرفته است.
فاز سوم Beidou-3
فاز سوم بیدو، مرحله ایجاد پوشش جهانی و تکمیل سیستم تعیین موقعیت ماهواره‌ای Beidou به عنوان یک سیستم جهانی است.
تا اکتبر سال 2018 (مهر 1397)، چین 15 ماهواره فاز سوم را به فضا پرتاب کرده بود.
علاوه بر این، مدیر پروژه موقعیت‌یاب بیدو هم اعلام کرد: تنها دو ماهواره باقی مانده که با ارسال آن‌ها بیدو به طور کامل عملیاتی خواهد شد.
فاز سوم، مهمترین فاز سامانه Beidou به شمار می‌آید و به گفته مقامات چینی پس از تکمیل آن، تا سال 2035 دیگر نیازی به توسعه یا ارتقا بیدو نیست.
آیا بیدو کاربردهای نظامی هم دارد؟
از سال‌ها پیش، یکپارچه‌سازی بیدو با سیستم‌های فرماندهی مدرن و تجهیزات هدایت‌پذیر ارتش چین شروع شد.
واحدهای این ارتش در ماموریت‌ها و دوره‌های آموزشی خارجی از دستگاه‌های ناوبری شخصی مبتنی بر بیدو استفاده می‌کنند.
علاوه‌بر این‌ها، کشور چین صادرات تسلیحات مبتنی بر بیدو را نیز شروع کرده است؛ تجهیزاتی که بیشتر به شریک راهبردی چین، یعنی پاکستان فروخته می‌شوند.
به‌عنوان تنها کشور خارجی که واحدهای نظامی‌اش امکان استفاده از نسخه‌ی نامحدود بیدو را دارند، پاکستانی‌ها چندین سیستم مبتنی بر بیدو، از جمله جت‌های جنگنده‌ی JF-17 را از چین خریداری کرده‌اند.
همچنین، گزارش‌ها حاکی از آن است که موشک‌های کروز رعد-۲ محصول پاکستان، که در ماه فوریه‌ی سال جاری میلادی آزمایش شدند هم از بیدو استفاده می‌کنند.
این بخشی از تلاش پاکستان برای کاهش وابستگی به GPS است!!!
درحالی‌که چینی‌ها جای پای خود را در بخش‌های روبه‌رشد تجارت تسلیحات، همچون هواپیماهای بدون‌سرنشین محکم‌تر می‌کنند، کشورهایی که به دلایل امنیتی نمی‌خواهند از سیستم‌های اروپایی، روسی و آمریکایی استفاده کنند هم ممکن است از سیستم‌های ماهواره‌ای چین استقبال کنند.
آینده از آن کیست؟
آمارها نشان می‌دهند در حال حاضر در چین بیش از 70 درصد گوشی‌های هوشمند از سیستم ماهواره‌ای بیدو پشتیبانی می‌کنند و انتظار می‌رود در آینده نیز به این تعداد افزوده شود.
همچنین، ۶.۵ میلیون تاکسی، اتوبوس و کامیون از بیدو استفاده می‌کنند و تا سال ۲۰۱۹، رقم کاربران بیدو معادل ۴۰۰ میلیون نفر بوده‌است.
کشور چین قصد دارد با توسعه بیدو و نسل پنجم اینترنت همراه، در آینده بخش بزرگی از بازار سرویس‌های مخابراتی جدید را به خود اختصاص دهد.
در حال حاضر حدود 120 شرکت مختلف با عقد قراردادهایی تصمیم گرفتند از سامانه موقعیت‌یاب بیدو استفاده کنند.
افزایش کاربران بیدو خارج از چین، موجب افزایش قدرت ژئوپلیتیک و اقتصادی چینی‌ها خواهدشد.
البته این راه هم بدانید که جی‌پی‌اس تاکنون توانسته طی این سال‌ها بدون هیچ مشکلی به‌طور مداوم به کاربران جهانی سرویس دهد.
پس باید منتظر ماند و دید سامانه Beidou در عمل چگونه خواهد بود و آیا این موقعیت یاب چینی واقعا می‌تواند به رقیب GPS تبدیل شود یا نه!؟
انواع سیستم موقعیت یاب جهانی:
نتیجه‌گیری
ما در این مقاله به بررسی سامانه ناوبری بیدو پرداختیم و گفتیم که این سامانه می‌تواند رقیب سرسختی برای جی پی اس آمریکا باشد.
به عنوان مثال، یکی از دلایل این امر این کاهش هزینه‌های چیپ‌های الکترونیکی Beidou است.
قیمت این چیپ‌ها که وظیفه دریافت و پردازش سیگنال‌های این ماهواره را بر عهده دارند، طی چند سال گذشته به اندازه قابل توجهی کاهش پیدا کرده و هم‌قیمت با چیپ‌های GPS شده است.
بنابر این چیزی نمی‌گذرد که این سیستم هم مانند سایر کالاهای چینی، بخش عمده‌ای از بازار جهان را به خود اختصاص دهد!
میدواریم که از خواندن این مقاله لذت برده‌باشید. راستی به نظر شما چه کسی پیروز میدان است؟
لطفا نظر خودتان را در زیر همین مقاله با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول💡