آتش سوزی خودرو یکی از اتفاقات وحشتناکی است که ممکن است گریبان هر ماشینی را بگیرد. بنابراین ضروری است هر راننده‌ای از علل موثر در این حادثه آگاه بوده و علائم آن را بشناسد. هر چه دانش و آگاهی افراد نسبت به دلایل آتش گرفتن خودرو بیشتر باشد، هنگام مواجه عکس‌العمل مناسب‌تری بروز می‌دهند. از این رو تصمیم گرفتیم این مقاله رادار را به تمام ناگفته‌های آتش‌سوزی ماشین اختصاص دهیم.
مهم‌ترین علل آتش سوزی خودرو
معمولا دلایل مختلفی در آتش گرفتن یک ماشین دست به دست هم می‌دهند. دلایلی که ناشی از مشکلات مکانیکی، شیمیایی و یا اشتباهات انسانی هستند. در واقع به ندرت آتش‌سوزی‌هایی وجود دارند که تنها یک عامل در بروز حادثه موثر باشد. اما عوامی که منجر به آتش سوزی خودرو می‌شوند، در چند مورد مشخص محدود هستند. این عوامل عبارتند از:
1- نقص فنی در خودرو
مهم‌ترین و موثرترین امر در آتش سوزی ماشین، وجود نقص فنی در موتور خودرو است. از جمله نقص‌های فنی‌ای که موجب آتش گرفتن خودرو می‌شوند، موارد زیر در اولویت قرار دارند:
• داغ‌شدن بیش از حد موتور
زمانی که موتور خودرو بیش از حد استاندارد داغ شده و سیستم خنک‌سازی نتواند دمای آن را کاهش دهد، مشکلات زیادی دامن‌گیر ماشین خواهد شد. یکی از این مشکلات، آتش سوزی خودرو است که بیشترین آسیب را به ماشین وارد می‌کند. علاوه بر این جان راننده و دیگر سرنشینان خودرو را هم به خطر می‌اندازد.
البته داغ شدن موتور به تنهایی نمی‌تواند باعث سوختن ماشین شود. بلکه ماجرا زمانی خطرناک می‌شود که دمای مایعات درونی موتور نیز بالا برود. در این شرایط احتمال آتش‌گرفتن ماشین در اثر ریختن مایعات داغ روی بخش‌هایی از جمله اگزوز و موتور بسیار زیاد است.
• مشکل در کابل‌ها و سیستم الکتریکی
همه ما می‌دانیم که قطعات الکتریکی ممکن است در اثر جرقه و اتصال، دچار آتش سوزی شوند. در خودرو نیز باتری به عنوان بخش مهمی از سیستم الکتریکی در برخی مواقع موجب آتش گرفتن ماشین می‌شود. در واقع زمانی که باتری در حال شارژ شدن است، هیدروژن زیادی در محفظه آن تجمع می‌یابد. اگر این هیدروژن در معرض جرقه قرار بگیرد، باتری منفجر شده و باعث آتش سوزی خودرو می‌گردد.
شبکه کابل‌ها و سیم‌های ماشین نیز از دلایل دیگر بروز آتش سوزی در خودرو هستند. این کابل‌ها معمولا از باتری به سمت مخزن جلویی خودرو امتداد می‌یابند. در حالت معمول احتمال آتش سوزی و جرقه این کابل‌ها بسیار کم است. اما اگر سیم‌کشی معیوب بوده و یا کابل‌ها دچار پیچ‌خوردگی و قطعی باشند، احتمال آتش گرفتن ماشین بالا می‌رود.
• بالا رفتن دمای مبدل کاتالیستی
ایراد در سیستم اگزوز ماشین نیز از دلایلی است که احتمال آتش سوزی خودرو را جان می‌دهد. بالا رفتن دمای مبدل کاتالیستی به عنوان بخش مهمی در سیستم اگزوز، از جمله این نقص‌های فنی خطرناک است. اگر این مبدل بیش از ظرفیت خود آلاینده بسوزاند، داغ شده و آتش خواهد گرفت. اما چه زمانی این مشکل رخ می‌دهد؟
ناقص سوختن بنزین در سیلندرها و عدم کارکرد صحیح موتور، موجب ورود آلاینده‌های اضافی به مبدل کاتالیستی می‌شود. در نتیجه این مبدل بیش از ظرفیت خود فعالیت کرده و نسبت به حالت استاندارد داغ‌تر می‌شود.
• نشتی در سیستم سوخت‌رسانی
نشتی در سیستم سوخت‌رسانی، خطرناک‌ترین اتفاقی‌ست که در یک ماشین رخ می‌دهد. زیرا به دنبال آن احتمال آتش سوزی خودرو بیش از پیش خواهد شد. از این رو باید هر گونه آثار نشتی سوخت از جمله استشمام بوی آن و یا دیدن قطرات زیر ماشین را باید جدی گرفت.
• نشت‌کردن مایعات خودرو
در یک خودرو، مایعات مختلفی در مخازن متفاوت وجود دارد که با شلنگ‌های در جای‌جای ماشین در جریان هستند. اگر این مایعات به هر دلیلی دچار انحراف از مسیر و نشتی شوند، احتمال آتش سوزی ماشین بالا می‌رود. بنابراین باید حواستان به مایعات داخلی ماشین و شرایط مخزن‌ها و شلنگ‌های انتقال باشد. به طور مثال اگر درپوش روغن موتور دچار خرابی شده و از زیر آن روغن به بیرون نشت پیدا کند، احتمال آتش گرفتن خودرو وجود دارد.
۲- وقوع تصادفات شدید
یکی دیگر از دلایل عمده آتش سوزی خودرو ، تصادفات شدید رانندگی است. در چنین تصادفاتی احتمال چپ شدن خودرو و آسیب دیدن باک بنزین و شلنگ‌های حامل آن بسیار زیاد است. حتی گاهی اوقات بدون چپ شدن ماشین نیز باک و مسیرهای حرکت سوخت دچار مشکل شده و بنزین نشتی پیدا می‌کند.
همه ما می‌دانیم که سوخت مورد استفاده در خودروها (بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و …) موادی به شدت اشتعال‌زا هستند. حال اگر در اثر تصادف این مواد به بیرون از باک و مسیر اصلی خود نشت پیدا کنند، احتمال آتش سوزی ماشین وجود دارد.
۳- تعمیرات ناقص و ضعیف خودرو
متاسفانه برخی تعمیرکاران نابلد و غیرحرفه‌ای، مسئول حوادث ناشی از آتش سوزی خودرو ها هستند. تصور کنید ماشینتان را برای تعمیر به یک مکانیک سپرده‌اید. حال این فرد در اثر غفلت و یا نابلدی نسبت به تعویض سرسیلندر معیوب و یا سیم‌های آسیب‌دیده کوتاهی می‌کند. زمانی که شما خودرو را تحویل گرفته و با آن در سطح شهر و جاده رانندگی می‌کنید، هر آن احتمال آتش گرفتن ماشین وجود دارد. زیرا نقص‌های فنی به درستی برطرف نشده و خودرو همواره در معرض خطر است.
4- نقص و اشتباه در طراحی ماشین
همیشه نمی‌توان دلیل آتش سوزی خودرو را به تعمیرکاران ثانویه نسبت داد. بلکه در برخی مواقع خودروسازان و مهندسان شرکت در طراحی ماشین دچار اشتباه شده و باعث آتش‌سوزی می‌شوند. البته نمی‌توان صرفا اشتباهات طراحی را عامل آتش گرفتن ماشین دانست. بلکه این اشتباهات دامنه شروع مشکلات بعدی و آتش‌سوزی خودرو را فراهم می‌آورند.
معمولا خودروسازان پیش از فراگیر شدن یک مشکل، به آن پی برده و خودروهای معیوب را برای تعمیر فرامی‌خوانند. زیرا هیچ کمپانی به سوزاندن مشتریانش علاقه‌ای نداشته و همواره در پی ارائه بهترین خدمات است. با این حال در طول این سال‌های شاهد خودروهایی بوده‌ایم که در اثر نقص طراحی دچار آتش سوزی شده‌اند.
5- حریق عمدی
دلایل آتش سوزی خودرو تنها به مواردی که نام بردیم، محدود نمی‌شود. بلکه عواملی از جمله راه‌اندازی عمدی حریق نیز می‌توانند عامل ایجاد حوادث دلخراش باشند. گاهی افراد در پی انتقام شخصی، حذف آثار دزدی، گرفتن خسارت از بیمه و بسیاری موارد دیگر دست به این کار خطرناک می‌زنند.
علائم خطر آتش سوزی در خودرو
آتش سوزی ماشین یک اتفاق بسیار خطرناک و آسیب‌رسان است که پس از وقوع مشکلات زیادی برای خودرو ایجاد می‌کند. به همین دلیل آشنایی با علائم و نشانه‌های آتش سوزی در خودرو برای رانندگان لازم و ضروری است. زیرا مشاهده این علائم و تشخیص آن‌ها در پیشگیری از حوادث بعدی کمک‌کننده خواهد بود. این علائم عبارتند از:
- تغییر سریع در سطح بنزین یا سوخت خودرو
- بالا رفتن سریع دمای موتور
- داغ و داغ‌تر شدن ناگهانی ماشین
- شنیدن صدای بسیار بلند و گوش خراش از اگزوز
- دود کردن پشت‌سرهم فیوزهای ماشین
- مشاهده دود عجیب و غیرطبیعی در خودرو
- نشتی بنزین یا سوخت ماشین
- استشمام بوی پلاستیک سوخته از سوی خودرو
در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید سریعا ماشین را متوقف کرده و تا حد ممکن از آن دور شوید. البته باید بدانید که دیدن این موارد به معنای آتش گرفتن حتمی خودرو نیست. اما لازم است که در چنین شرایطی جوانب احتیاط را رعایت نمود.
راه‌کارهای پیشگیری از آتش گرفتن ماشین
برای پیشگیری از آتش گرفتن ماشین و مواجهه با مشکلات بعدی آن باید با موارد زیر آشنا باشید:
- به طور منظم خودرو را سرویس کرده و در صورت مشاهده هر مشکلی، آن را سریعا برطرف کنید. به طور مثال نشتی روغن، بنزین و یا خرابی قطعات موتور را بررسی کرده و ایراد موجود را رفع نمایید.
- در مورد خودرو و شرایط مناسب آن مطالعه کنید. به عنوان مثال آشنایی با میزان مناسب روغن و بنزین در ماشین و دمای طبیعی موتور از ضروریات رانندگی است.
- در صورت استشمام بوی سوخت اعم از بنزین، گاز و گازوئیل، سریعا شیشه‌ها را پایین بدهید.
- هیچ‌گاه نباید سیلندرهای پروپان و بنزین به قسمت نشیمن برسند.
- از پارک کردن خودرو در مکان‌های قابل اشتعال از جمله چمن خیابان‌ها و یا خار و خاشاک پرهیز نمایید.
- هرگز باک ماشین را بیش از اندازه استاندارد پُر نکنید. این کار در زمان بروز تصادفات منجر به نشتی باک شده و احتمال تشدید آتش سوزی را به همراه دارد.
- استشمام هرگونه بوی عجیبی از سوی ماشین را جدی گرفته و سریعا به تعمیرگاه مراجعه کنید.
اقدامات مهم در زمان آتش سوزی خودرو
تاکنون با خطرات آتش سوزی خودرو و علل بروز آن آشنا شدیم. اما مهم است که بدانید هر چه با علائم این حادثه آشنا بوده و همواره ماشینتان را بررسی کنید، باز هم احتمال مواجه با آتش گرفتن خودرو وجود دارد. بنابراین لازم است بدانید در چنین شرایطی بهترین واکنش چیست؟ و چه اقداماتی باید انجام داد؟
1- حفظ آرامش و خونسردی
در زمان بروز حادثه، حفظ آرامش و خونسردی بهترین و مهم‌ترین اقدامی است که افراد باید انجام دهند. قطعا با مواجهه با آتش سوزی ماشین، خونسرد ماندن کار دشواری است. اما باید بدانید که داشتن اطلاعات کافی درباره نحوه برخورد با حادثه پیش‌آمده، دست شما را در تصمیم‌گیری باز می‌گذارد. در نتیجه احتمال خالی شدن ذهن و ناتوانی در عمل کمتر خواهد شد. اما برای مدیریت بحران آتش گرفتن خودرو چه باید کرد؟
۲- اقدامات مهم و ضروری
- ابتدا ماشین را متوقف کرده و ترمز دستی را بکشید. توجه داشته باشید که خودرو در حال آتش گرفتن متحرک، بیش از آنچه که تصور می‌کنید، خطرناک است.
- حتما موتور خودرو را خاموش کنید. این کار مسیر حرکت بنزین و سوخت را در موتور متوقف کرده و شدت خطر را کاهش می‌دهد.
- تا حد امکان از قرار دادن ماشین در مسیر حرکت خودروهای دیگر در طول خیابان و جاده پرهیز نمایید.
- سرنشینان را پیاده کرده و آن‌ها را به آرامش دعوت کنید.
- در صورت امکان، سرنشینان را به خودرویی دیگر هدایت کنید که تا حد ممکن از محل دور شوند. باید حدود 30 تا 45 متر از ماشین دور شوید. تاجاییکه دیگر گرمای آن را احساس نکنید.
- درب‌های ماشین را سریعا ببندید تا از پرتاب شدن شعله آتش به بیرون جلوگیری شود.
- سریعا با اورژانس و آتش‌نشانی تماس گرفته و محل حادثه را به آن‌ها اطلاع دهید.
- سعی کنید منشا آتش سوزی در ماشین را بیابید. برای این کار باید حتما اقدامات امنیتی را در اولویت قرار دهید.
۳- خاموش کردن آتش
همان‌طور که گفتیم اگر شرایط آتش طوری باشد که بتوان در نزدیکی آتش باقی ماند. بهتر است با استفاده از کپسول آتش نشانی، شعله‌های آتش را مهار کرده و آن را خاموش کنید. البته برای این کار باید دارای کپسول بوده و نحوه کار با آن را بدانید. در غیر این صورت بهتر است از خاموش کردن پرهیز نموده و سریعا محل را ترک کنید.
نکات مهم در خاموش کردن آتش سوزی خودرو:
- برای خاموش کردن آتش با استفاده از کپسول در قدم اول باید کلاهک کپسول را جدا کنید. توجه داشته باشید که کلاهک را اصلا و ابدا به سمت بالا و پایین حرکت ندهید. این کار بسیار خطرناک است.
- اگر آتش در نزدیکی باک خودرو قرار دارد، از خاموش کردن آن پرهیز نموده و تا می‌توانید از ماشین فاصله بگیرید.
- در صورتی که آتش دارای دود سیاه رنگ بوده و از بوی آن مطمئن نیستید، بهتر است از خاموش کردن آن پرهیز کرده و از خودرو دور شوید.
- اگر خودرویتان درون یک تونل آتش گرفته، خودرو را به کناری‌ترین بخش تونل کشیده و از وسایل اطلاع‌رسانی برای مطلع کردن دیگر ماشین‌ها استفاده کنید. سپس از طریق مسیرهای خروج اضطراری تونل سریعا خارج شوید.
4- مدیریت عواقب بعد از آتش سوزی ماشین
- هنگام آتش سوزی ماشین حتما با آتش نشانی تماس بگیرید.
- بهتر است در زمان آتش گرفتن خودرو و پس از آن، از ماشین عکس بگیرید. این کار برای درخواست خسارت از بیمه ضروری است.
- اگر قصد خارج کردن وسیله‌ای از داخل خودرو را دارید، حتما از آتش‌نشانان کمک بگیرید.
- در صورت امن بودن شرایط، بهتر است از آتش‌نشانان بخواهید تا باتری خودرو را جدا کنند.
اگر شدت آتش‌سوزی کم بوده و جای امیدی باقی است، ماشین را به یک تعمیرگاه منتقل نمایید.
نبایدهای مهم در زمان آتش گرفتن خودرو
توجه داشته باشید که اگر خودرویتان آتش گرفت، هرگز نباید کارهای زیر را انجام دهید:
- باز کردن درب کاپوت یکی از اقدامات ممنوعه در زمان آتش گرفتن خودرو است. این کار موجب افزایش میزان اکسیژن در نزدیکی آتش شده و شدت آن را بیشتر می‌کند.
- ریختن آب بر روی آتش ماشین یکی دیگر از کارهای خطرناکی است که متاسفانه بیشتر رانندگان انجام می‌دهند. اما باید بدانید که آب ریختن روی آتشی که ناشی از بنزین، گازوئیل و … است، موجب شناور شدن و شدت یافتن شعله‌ها می‌شود.
تجهیزات مورد نیاز آتش‌نشانان در زمان آتش سوزی خودرو
آتش سوزی خودرو همواره با خطرات زیادی در زمینه‌های مالی و جانی همراه است. به همین دلیل آتش‌نشانانی که برای خاموش کردن آتش می‌آیند باید دارای تجهییزات به خصوصی باشند. این تجهیزات در حفظ جان و سلامت آن‌ها بسیار کمک‌کننده بوده و احتمال موفقیتشان را بیشتر می‌کند. برخی از این تجهیزات به شرح زیر هستند:
- سیستم‌های تنفسی به جهت کمک به آتش‌نشانان برای قرارگیری در معرض دود و گازهای سمی ناشی از آتش سوزی ماشین
- لباس‌های مخصوص که در مقابل آتش و حرارت دوام بالایی دارند. این لباس‌های شامل کلاه ایمنی، اورکت و شلوار مقاوم به حرارت، دستکش ایمنی و چکمه می‌باشد.
انواع آتش خاموش کن دستی
آتش خاموش کن دستی (کپسول) بسته به ساختارش دارای مدل‌های مختلفی است. در ادامه چند نوع از کاربردی‌ترین انواع کپسول‌های خاموش کن آتش را معرفی می‌کنیم:
- پودر شیمیایی خشک: این نوع کپسول‌ها مناسب خاموش کردن مواد و مایعات اشتعال‌پذیر و آتش‌سوزی‌های الکتریکی هستند.
- کربن دی اکسید: نوع دیگری از آتش خاموش‌کن هاست که در موارد الکتریکی و مایعات حواب می‌دهد. اما زمان تاثیر آن محدود بوده و آتش را به طور کامل خاموش نمی‌کند.
- فوم: کپسول حاوی فوم برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات و موارد الکتریکی مناسب نیست.
بنابراین کپسول آتش‌نشانی حاوی پودر خشک بهترین انتخاب برای حمل در خودروهاست. بهتر است تمام ماشین‌ها دارای کپسول فوق در اندازه یک کیلوگرمی باشند تا در صورت مواجه با آتش به کار آیند.
اصطلاحات کاربردی در آتش سوزی خودرو
در پایان برخی از مهم‌ترین اصطلاحات را در شرایط آتش سوزی خودرو با هم بررسی می‌کنیم:
1- دود
در اکثر آتش‌سوزی‌ها به سبب کمبود اکسیژن و احتراق ناقص، فعل و انفعالات شیمیایی مختلفی رخ می‌دهد. این واکنش‌ها منجر به تولید ذرات معلق در فضا شده که معمولا گازهایی بسیار سمی هستند. به طور کلی به مجموعه این ذرات معلق و گازهای سمی ناشی از احتراق، دود می‌گویند.
2- ذرات دود
ذرات دود شامل مواد نسوخته، نیم‌سوخته و کاملا سوخته است. این ذرات توسط آتش در یک ستون حرارتی بلند شده و به هوا می‌روند. طوری که کاملا قابل مشاهده هستند. در این میان ذرات نسوخته و نیم سوخته متشکل از ذرات معلق یا گازها است. اما ذرات کاملا سوخته همان خاکستر است.
بسیاری از ذرات دود به حدی کوچک هستند که به راحتی از سیستم تنفسی انسان عبور کرده و وارد ریه می‌شوند. سمی بودن برخی از این ذرات، سلامتی انسان را تهدید کرده و باید در مواجه با آن‌ها از ماسک‌های ایمن استفاده نمود.
3- بخارات دود
گاهی اوقات درون دود، قطرات ریز مایع و معلقی وجود دارد که به آن‌ها بخار می‌گوییم. بخارات دود معمولا شبیه به مه بوده و در هوا شناور هستند. علت ایجاد این بخارات همان آبی است که به روی آتش ریخته شده و یا در مجاورت آن قرار دارد. این آب قادر است بخشی از مواد سمی موجود در دود را به خود جذب کند. موادی که اگر از طریق سیستم تنفسی وارد بدن شوند، منجر به اختلال در گردش خون و تنفس فرد خواهند شد. گاهی نیز این مواد از طریق پوست بدن جذب شده و مسمومیت ایجاد می‌کنند.
4- گازهای سمی
آتش، گازهای متعددی را تولید می‌کند. نوع این گازها به ترکیب مواد سوختنی با اکسیژن بستگی دارد. به طور مثال گازهای سمی ناشی از سوخت چوب نسبت به گازهای ناشی از سوخت مواد نفتی متفاوت است. علاوه بر این میزان تراکم و شدت گازهای سمی نیز در گرو نوع مواد سوختنی موجود در آتش است. به همین منظور با گذشت مدت زمان کمی از شروع احتراق، تراکم گازها نیز تغییر می‌کند.
اغلب گازهای سمی ناشی از آتش‌سوزی شامل مونوکسیدکربن، سیانید هیدروژن و فسژن هستند. در این میان مونوکسید کربن، مرگبارترین آن‌ها بوده و استنشاق کم آن هم سریعا وارد جریان خون می‌شود. غلظت کم این گاز نیز کشنده بوده و متاسفانه به سبب بی‌بو و مزه بودن کمتر مورد توجه افراد قرار می‌گیرد.
سخن پایانی
بیشتر افراد از شنیدن و خواندن درباره حوادث ناگوار فراری هستند. اما این دیدگاه سبب عدم آگاهی یافتن در مورد حوادث خطرناک و نحوه مقابله با آن‌ها می‌شود. توصیه ما بر این است که نسبت به هر اتفاقی به قدر کافی آگاهی داشته و مطمئن شوید که در شرایط بحران، عکس‌العمل مناسب را انجام می‌دهید. آتش سوزی خودرو نیز از این دست حوادث است که باید درباره آن شناخت داشته باشید. به خصوص اگر مالک و راننده یک خودرو هستید.